Analyse Top-100 Commissarissen 2020

Een ton per commissariaat
Hofsté wordt op haar beurt op de hielen gezeten door een andere vrouw: runner-up Jacqueline Tammenoms Bakker, die van nr. 11 omhoog schoot naar nr. 2. De oud-Shell- en Unilever-vrouw en oud-directeur- generaal Infrastructuur en Waterstaat werd dit voorjaar de tweede vrouwelijke commissaris van baggeraar Boskalis, naast Ilona Haaijer (niet op de lijst) en kan inmiddels bogen op zo’n tien jaar toezichtervaring bij organisaties in binnen- en buitenland (zie ‘Jacqueline Tammenoms Bakker: de coach-commissaris’). Op de derde plaats vinden we de eerste man op de lijst: Ben Noteboom, de runner-up van vorig jaar. De oud-Randstad-topman trad af als commissaris van uitgeefconcern Wolters Kluwer, maar houdt nog voldoende over. Zo is hij ook nog commissaris bij supermarktconcern Ahold Delhaize, verzekeringsbedrijf Aegon en tankopslagbedrijf Vopak (voorzitter). In elk bedrijf waar hij toezicht houdt, investeert Noteboom ongeveer 100.000 euro in aandelen, vertelde hij vorig jaar in Het Financieele Dagblad. Een teken van commitment aan zijn toezichtbedrijven. Momenteel moet hij dus zo’n drie ton hebben uitstaan, of zou hij bij een voorzitterschap dubbel investeren? De portefeuille van Noteboom lijkt in elk geval ruimte te bieden voor nog een commissariaat. Hetzelfde geldt voor die andere Ben: oud-KPMG-topman Ben van der Veer (nr. 10). Vanwege zijn terugtreden bij RELX viel Van der Veer zeven posities naar beneden. De hekkensluiter van de top-10 komt zijn naamgenoot overigens tegen bij Aegon én bij Vopak. Nu ze allebei niet langer toezien op een uitgeefconcern, kunnen ze wellicht eindelijk weer eens vrijuit met elkaar praten. Van der Veer is verder commissaris van coöperatie FrieslandCampina, die de zuivelvitrines bevoorraadt van Ahold Delhaize, waar Noteboom toezicht houdt. Toch handig zo’n kort lijntje, mocht er weer eens oorlog op het schap uitbreken.

One of the guys
Het netwerk van de commissarissen in de top-10 is sowieso hecht verknoopt. Noteboom bijvoorbeeld treft oud-Heineken- cfo René Hooft Graafland (nr. 8) in de raad van commissarissen (rvc) van Ahold en tot voor kort bij Wolters Kluwer. (Lees ook het interview met René Hooft Graafland: 'Een commissaris is zoveel meer dan alleen een toezichthouder' ). Hooft Graafland – die van nr. 13 vijf plaatsen omhoog schoof door een nieuw commissariaat bij drankenproducent Lucas Bols – zit verder met Van der Veer en oud-Nutreco-topman Wout Dekker (nr. 4) in de rvc van FrieslandCampina. Dekker is op zijn beurt toezichtcollega van Hofsté bij Pon, van Annet Aris (nr. 6) bij Randstad en van Annemiek Fentener van Vlissingen (nr. 9) bij SHV. Aris werd commissaris bij Rabobank en ontmoet daar Hofsté en verder oud-Philips-topman Gerard Kleisterlee (nr. 5) bij ASML. Daarnaast is ze bestuurslid van de Stichting Vopak, het bedrijf waar Noteboom, zoals gezegd, president-commissaris is. Tammenoms Bakker treft bij Boskalis president-commissaris Jeroen van der Veer (nr. 7, ze zijn ook oud-collega’s van Shell) en zat drie jaar in de rvc van TomTom met Ben van der Veer, tot deze in 2017 als voorzitter terugtrad. Het geeft aan dat ook de vier vrouwen in de top-10 (dat aantal is eveneens een alltime high) ieder als een spin in het web zitten en stuk voor stuk one of the guys zijn.

Even naar de gang
De top-10 is vrij stabiel. Dat geldt ook voor de rest van de Top-100: net als vorig jaar zijn er slechts 15 nieuwkomers (en dus ook afvallers). De hoogste nieuwe binnenkomer vinden we op nr. 34: oud- KPN-topman Eelco Blok (Zie ‘Eelco Blok: gewend aan tegenwind’). Hij was al commissaris bij PostNL, Signify (de voormalige lichtdivisie van Philips) en het Australische telecombedrijf Telstra, dit jaar volgde een (niet-onafhankelijk) commissariaat bij VolkerWessels. Twee jaar geleden werd circa een derde van de aandelen van het bouwbedrijf naar de beurs gebracht, maar de familie Wessels is van gedachten veranderd en heeft via de eigen investeringsmaatschappij Reggeborgh een bod gedaan om weer 100 procent controle te krijgen over het bedrijf. Bijzonder daarbij is de positie van Blok: hij is niet alleen commissaris van VolkerWessels, maar ook lid van de directie van Reggeborgh. Volgens het persbericht houdt een speciale commissie met onder meer de onafhankelijke commissarissen van VolkerWessels – Jan Hommen (nr. 19), Sietze Hepkema (nr. 55) en Frank Verhoeven (niet op de lijst) – zich bezig met het bod. Dat betekent dat Blok even naar de gang moet als het bod ter sprake komt tijdens de commissarissenvergadering. De bieding verloopt overigens verre van vlotjes. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) is inmiddels een onderzoek gestart naar handel met voorkennis in het aandeel, omdat de koers al opliep voordat het bod naar buiten werd gebracht.

Pas op voor te weinig mannen!
Een andere hoge nieuwkomer is Post NL-ceo Herna Verhagen (nr. 41). Ze stond in de afgelopen jaren al eerder op de lijst (met haar toenmalige commissariaten bij Nutreco en SNS Reaal), maar keert nu terug met een nieuw commissariaat bij ING, als opvolger van Henk Breukink, die na drie termijnen terugtrad bij de bank en dit jaar niet terugkeert in de Top-100. Verhagen is een van de in totaal negen nieuwe of come back-vrouwen op de lijst. Verhagens commissaris Thessa Menssen bij Post- NL (ex-cfo van bouwer BAM) komt binnen op nr. 44, met een nieuw commissariaat bij Alliander. Bij Alliander bestaat de rvc nu voor de helft en de raad van bestuur (rvb) voor een derde uit vrouwen, bovendien is naast president- commissaris Annemarie Jorritsma (net niet meer op de lijst) ook de ceo een vrouw: Ingrid Thijssen (nr. 65). Het netwerkbedrijf mag straks wel weer actief mannen gaan werven, anders dreigt er een omgekeerd diversiteitsprobleem. Philips loopt in de raad van commissarissen – maar alléén daar, het bestuur is all-male en ook de exco is erg mannelijk – tegen hetzelfde ‘probleem’ aan: vier van de acht leden zijn inmiddels vrouw, sinds de benoeming van de Britse Elizabeth Doherty (nr. 62). De oud-cfo van Reckitt Benckiser is de enige nieuwe buitenlandse commissaris in de Top-100: de lijst telt er nu zes. Ze hield al toezicht bij Corbion, net als Carolina Wielinga (nr. 73, zie ‘Caroline Wielinga: Via vlees en vastgoed naar verwarming’), die daarnaast een toezichtfunctie bij Gasunie aanvaardde, waar ze met Martika Jonk (nr. 92) het vrouwelijk smaldeel vormt. Wielinga (49 jaar) vertegenwoordigt samen met Sandra Addink-Berendsen (46 jaar, nr. 94) de aanstormende generatie toezichthouders in de Top-100.

Van Next50 naar Top-100
Zijn er dan geen mannelijke new kids on the block? Zeker wel, maar de nieuwe mannen zijn wel in de minderheid en het zijn geen veertigers, maar vijftigers. Zoals Gert van de Weerdhof (53 jaar, nr. 60), die fietsfabrikant Accell toevoegde aan een midkap- en smallcaptoezichtportefeuille (zie 'Gert van de Weerdhof: Mr. Midkap en smallcap'). Of Michiel Lap (eveneens 53 jaar, nr. 54), ex-Goldman Sachs, die commissaris werd bij ABN AMRO en daarnaast toezicht houdt bij ingenieursorganisatie Arcadis. We kwamen hem al tegen in de Next50 Commissarissen – de lijst aankomende commissarissen – waar hij werd omschreven als ‘Top 100-material’. Et voilà! Een ander voorbeeld van promotie van de Next50 Commissarissen naar de Top-100 is oud-Robeco-cfo Jurgen Stegmann (59 jaar, nr. 91): hij was destijds al commissaris bij ABN AMRO, maar we signaleerden nog ruimte in zijn portefeuille. Dat gat is nu deels gevuld met een toezichtfunctie bij pensioenuitvoerder MN Services.

Snelle stijgers plus een driedubbele voorzitter
De snelste stijger op de lijst is wel weer een vrouw: Anja Montijn-Groenewoud, ex-managing director Accenture Nederland (nr. 22). Ze bekleedde al commissariaten bij kunstmestfabrikant OCI en bodemonderzoeker Fugro (waar ze tegelijkertijd met Hofsté werd benoemd). Dit jaar steeg ze maar liefst 44 plaatsen met twee nieuwe toezichtfuncties: bij goededoelenorganisatie Plan Nederland (voorzitter) en bij Volker- Wessels (op voordracht van de ondernemingsraad, overigens net als Blok). Het is wel even de vraag wat er met dat laatste commissariaat zal gebeuren: als VolkerWessels van de beurs gaat, zal de voorgestelde rvc bestaan uit drie leden, van wie één onafhankelijke commissaris die een jaar lang na het sluiten van de deal vetorecht krijgt ten aanzien van bepaalde zaken in het fusieprotocol met Reggeborgh. De vraag is aan wie die rol zal worden toebedeeld. Een andere snelle stijger is Sonja Barendregt- Roojers (met 43 plaatsen omhoog naar nr. 16): een ‘vakcommissaris’, zoals ook Hofsté lange tijd was. De portefeuille van Barendregt-Roojers bestaat namelijk louter uit financials, waarin ze met haar achtergrond van bijna twee decennia PwC (gespecialiseerd in de financiële sector) uitstekend thuis is. Ze was al commissaris van de Volksbank (voorheen SNS) en verzekeraar a.s.r. en kreeg er dit jaar een commissariaat bij vermogensbeheerder Robeco bij. Bij de mannen eindigde Kick van der Pol (nr. 70) 18 plaatsen hoger. De oud-vicevoorzitter van de rvb van Eureko/ Achmea nam dit jaar afscheid van de Bankraad van De Nederlandsche Bank, maar kreeg er ook een functie bij. Van der Pol was al president-commissaris van a.s.r. en chairman van Ortec Finance, maar werd ook nog voorzitter van de rvc van Total Care (de holding boven onder meer schoonmaakbedrijf CSU). Driedubbel voorzitter dus.

Deense opmars
Er zal nog iemand stijgen in de Top-100 van vólgend jaar: de Deen Nils Andersen (nr. 15). De oud-topman van rederij Møller Maersk en bierfabrikant Carlsberg was al president-commissaris van verffabrikant AkzoNobel en non-executive van Unilever en wisselt bij het was- en levensmiddelenconcern nu stuivertje met chairman Marijn Dekkers (nr. 70). De bekendmaking daarvan kwam na de peildatum en is dus nog niet meegenomen in deze lijst. Andersen is ook nog non-executive van oliemaatschappij BP en chairman van retailer Salling Group, maar zal die functies komend voorjaar opgeven. De Deen lijkt de komende jaren een vaste waarde in de top-10. Eén toezichtfunctie bij een Nederlandse financial erbij en hij staat op nummer 1! Het stapje terug van Dekkers bij Unilever komt na het vertrek van ceo Paul Polman, eind 2018, die werd opgevolgd door de Schot Alan Jope. Unilever wordt dus niet langer geleid door een Dutch duo, maar door een Brits-Deense combinatie. Maakt het uit? Imagine there’s no countries, zong John Lennon al. Dat zou ook het oranjegevoel moeten uitsluiten dat de erfenis van de Nederlandse Unilever- grondleggers Sam van den Bergh en Anton Jurgens nog steeds omgeeft.

De grote afwezige
Imagine: zo heet ook het adviesbureau voor duurzaamheid dat Polman mede oprichtte na zijn terugtreden bij Unilever, op zoek naar moedige leiders die de gezamenlijke droom van een betere wereld willen waarmaken. Traditioneel beginnen oud-Unilever-ceo’s na hun pensionering aan een tweede bestaan als topcommissaris, denk aan Morris Tabaksblat of Antony Burgmans. Dat geldt niet voor Paul Polman. Hij had dit jaar de hoogste binnenkomer in de Top-100 kunnen zijn, maar is juist de grote afwezige. Terwijl de macht van het commissariaat toch zo’n aardige manier zou kunnen zijn om zijn ‘eenzame gelijk’ – de ondertitel van het recente boek van journalist Jeroen Smit over Polman – niet alleen te hebben, maar ook te kríjgen.

Deze analyse is gepubliceerd in Management Scope 01 2020