We hebben leiders met lef nodig
De COVID-crisis heeft eens te meer duidelijk gemaakt dat het echt anders moet: duurzamer, innovatiever en met meer diversiteit en inclusie. In de eerste maanden van de pandemie leek er sprake van een zeker momentum. Thema’s als gezonde leefstijl, duurzaam economisch herstel, het nieuwe werken en leven in een blended samenleving – deels fysiek, deels digitaal – en daarbij passend leiderschap kwamen hoog op de agenda te staan. In de strijd tegen het virus vielen schotten tussen bedrijven, overheid en andere organisaties weg en werd er vol ingezet op samenwerking, vanuit een gedeeld gevoel van verantwoordelijkheid. De samenleving bleek over ongekende veerkracht en aanpassingsvermogen te beschikken. Inmiddels, na bijna twee jaar crisis, bekruipt ons soms het gevoel dat het momentum alweer voorbij is. De polarisatie in de maatschappij is toegenomen en de sociaaleconomische ongelijkheid is vergroot. De klimaattop COP26 heeft niet gebracht wat ervan werd gehoopt en in de Verenigde Staten krijgt president Biden zijn Building Back Better-agenda maar moeizaam van de grond. In ons persoonlijke leven reizen en consumeren we weer bijna als vanouds. Als we niet waakzaam zijn – zo lijkt het – vallen we maar al te snel terug in oude patronen. Dat kan en mag niet gebeuren. Zoals bestuurder Kim Smit van het Leids Universitair Medisch Centrum het verwoordt: ‘Als je alle stoelen laat staan, gaat straks iedereen weer op de oude plek zitten. Wij willen wat stoelen oftewel comfort weghalen om mensen te dwingen aan een nieuwe werkelijkheid inhoud te geven.’
Publiek-private samenwerking
Wat moet er blijvend veranderen om de toekomst eerlijker, duurzamer en veerkrachtiger vorm te geven? De deelnemers aan het Executive Women Event 2021 roepen leiders van bedrijven in de eerste plaats op om ook na de crisis te blijven samenwerken. Dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend, constateert bijvoorbeeld Georgette Fijneman, directievoorzitter van zorgverzekeraar Zilveren Kruis. ‘Ik zie een groot verschil tussen partijen die met elkaar het goede willen doen voor de zorg in Nederland en partijen die niet over hun eigen schaduw heen kunnen stappen en bij keuzes alleen gericht zijn op de eigen organisatie.’ Deze weg van de minste weerstand wordt maatschappelijk niet langer acceptabel gevonden. Om vooruitgang te boeken, is er een krachtig blok nodig van bedrijven en andere organisaties, overheid én burgers. Tijdens de vier rondetafels zagen we hoe vertegenwoordigers van publieke en private partijen de tijd namen om echt te luisteren naar elkaars visies, ideeën en dilemma’s en zo tot nieuwe perspectieven kwamen. Zo zou het in de ‘echte’ wereld ook moeten zijn. Zeker nu we ervaren hebben met welk gemak je per video overal ter wereld contacten kunt leggen en serieuze gesprekken kunt voeren, is er geen excuus meer om elkaar niet op te zoeken, samen naar goede oplossingen te kijken en die vervolgens ook echt na te streven. Niet alleen eens per jaar tijdens een klimaattop of het World Economic Forum in Davos, maar doorlopend. Zulke vergaande samenwerking tussen soms heel verschillende partijen heeft alleen kans van slagen als vaststaande beelden over elkaar worden losgelaten en er een echte dialoog ontstaat. Zoals president Edith Schippers van DSM Nederland het verwoordt: ‘Het idee bestaat dat het in het bedrijfsleven alleen maar gaat om het maken van winst, dat “de media” niet deugen, dat politici niet verder kijken dan hun Haagse bubbel… terwijl het altijd veel complexer is. Je komt veel verder als je de verbinding zoekt.’ Tegelijk benadrukken de topvrouwen dat bedrijven zelf moeten werken aan meer openheid en transparantie en niet, zoals nog te vaak gebeurt, pas naar buiten moeten treden als het ergens mis is gegaan. Bedrijven hebben ook een eigen verantwoordelijkheid om proactief aan verslaggeving te doen. In de woorden van NPO-bestuursvoorzitter Shula Rijxman: ‘Je gesprekspartners zijn niet alleen aandeelhouders en politiek. Vertel je verhaal ook aan de burgers in de taal die de burgers spreken. Die aanpak werkt.’
>> Lees hier het eerste en het tweede verslag van het Executive Women Event 2021.
Systeemverandering
Willen we de toekomst duurzaam vormgeven, dan zijn er volgens de deelnemers aan het Executive Women Event 2021 op veel fronten echte systeemwijzigingen nodig, waarbij bestaande normen en vanzelfsprekendheden ter discussie worden gesteld. Zo moeten in de zorg financiële prikkels meer gericht worden op preventie en op de meerwaarde van zorg voor de patiënt. ‘Er wordt wel veel gepraat over preventie, maar het ontbreekt aan een partij met doorzettingsmacht om het af te dwingen’, aldus Greet Prins, ten tijde van onze rondetafel bestuurder bij de Stichting Philadelphia Zorg (inmiddels voorzitter Kamer van Koophandel). ‘Daarnaast moet preventie beter beloond worden. Onder meer door de betaling per verrichting heeft de zorg er nu zelfs “last” van als mensen minder vaak ziek worden. Dat kan niet de bedoeling zijn.’ In het bedrijfsleven is de discussie over maatschappelijk verantwoord ondernemen al langer gaande. ‘Bedrijven moeten gericht zijn op langetermijnwaardecreatie, continuïteit en duurzaamheid’, aldus Désirée van Boxtel van investeerder Karmijn Kapitaal. De COVID-crisis heeft het belang hiervan alleen maar onderstreept en duidelijk gemaakt dat bestuurders en toezichthouders in actie moeten komen. Investeerders kunnen hen via duurzame beleggingen in de goede richting duwen, maar ‘vooralsnog is het best lastig om de impact van beleggingen te meten’, constateert Monique Donders, countrymanager Nederland bij vermogensbeheerder BlackRock. ‘We hebben behoefte aan uniforme raamwerken en heel veel data, maar die zijn niet altijd gemakkelijk te krijgen.’ Volgens de financiële topvrouwen van de derde rondetafel zitten we in een overgangsfase tussen een door financiën gedreven economie en een impact-economie. Dat brengt ook onzekerheid met zich mee, erkent Joanne Kellermann, bestuursvoorzitter van het Pensioenfonds Zorg en Welzijn. ‘Wanneer weet je dat je het echt goed doet? Dat is een lastige vraag. Hoe kijken mensen over tien jaar terug op ons huidige beleid? Hebben we dan in hun ogen genoeg gedaan?’
>> Lees hier het verslag van bijeenkomst drie: investeren met impact.
Digitalisering als kans en noodzaak
Een ontwikkeling die alle sectoren en organisaties raakt, en dus bij alle rondetafels onderwerp van gesprek was, is de digitale transformatie en de versnelling hiervan tijdens de pandemie. Dat creëert kansen, merkt zorgbestuurder Diana Monissen: ‘Voor de generatie die nu instroomt, zit de aantrekkelijkheid niet alleen in het salaris. Juist voor hen kunnen technologie en digitalisering wervend zijn.’ Tegelijk zien de deelnemers aan de rondetafel over The future of the workforce het tekort aan digitaal geschoold personeel als het grootste knelpunt op de arbeidsmarkt, nu en in de toekomst. Van een heleboel mensen zal het werk op termijn door technologie sterk veranderen of zelfs verdwijnen. Bedrijven moeten medewerkers tijdig de kans geven zich bij te scholen of zelfs een carrièreswitch richting digitale beroepen te maken, want: ‘We lossen de krapte op de arbeidsmarkt niet op door mensen uit landen te halen waar ze net zo hard nodig zijn’, aldus tech-ondernemer en investeerder Marijn Pijnenborg. Door de snelheid waarmee technologie zich ontwikkelt, wordt bovendien continu leren – ook na een afgeronde opleiding – steeds belangrijker. ‘We moeten continu leren beter positioneren als een onderdeel van duurzame inzetbaarheid’, vindt Marktplaats-ceo Annemarie Buitelaar.
>> De vierde bijeenkomst, over de workforce van de toekomst, lees je hier.
Leiderschap met impact
Organisaties zouden op voorhand meer bezig moeten zijn met het effect van wat ze doen. Zeker de jongere generatie vraagt erom en heeft daarbij een sterk gevoel van urgentie. ‘Voor hen moeten beleggingen per definitie duurzaam zijn’, is bijvoorbeeld de ervaring van Choy van der Hooft-Cheong, managing director private banking bij ABN AMRO, die eraan toevoegt dat het een mythe is dat duurzame beleggingen niet renderen. ‘Onze duurzame mandaten presteren over de hele linie beter.’ Bij de keuze voor een werkgever laten jongeren zich bovendien sterk leiden door de purpose van een bedrijf. ‘Mensen willen met meer bezig zijn dan alleen hun vak en rol’, ziet Angelique de Vries, ceo Northern Europe bij Salesforce. ‘Ze willen ook iets teruggeven aan de maatschappij.’ De purpose – waar sta ik voor als bedrijf en wat wil ik achterlaten – is echter niet alleen een manier om werknemers en klanten aan je te binden. Het is ook een noodzakelijk kompas om in deze dynamische, complexe en onvoorspelbare wereld koers te kiezen en te houden. De COVID-crisis heeft de bewustwording over hoe we de wereld willen achterlaten nog eens versterkt. Als we de reset serieus nemen en een terugval in oude patronen willen voorkomen, hebben we leiders nodig die opener en persoonlijk communiceren, vertrouwen en ruimte geven en aandacht hebben voor het welbevinden van medewerkers. Leiders die hun nek durven uitsteken, gecalculeerde risico’s nemen en hun bedrijf zo nodig ‘door de wasstraat’ loodsen. Shell-topvrouw Marjan van Loon verwoordt het treffend: ‘Leiders moeten zich niet laten verlammen door de wens precies te willen weten of ze het perfecte doen. Om impact te hebben, moet je soms gewoon meters maken.’
Dit essay is gepubliceerd in een speciale uitgave, in samenwerking met Kearney en Partners at Work.