Next50 Commissarissen: het aanstormende talent is wit en van middelbare leeftijd

Oranje boven
Op nr. 2 vinden we Bernard Fortuyn, oud-bestuurder van Siemens Nederland, die een handvol commissariaten in de technische en energiehoek verzamelde. Daarbij is hij drie keer voorzitter: van netbeheerder Juva, wetenschapsmuseum NEMO en gasgroothandel GasTerra. Die laatste positie was het afgelopen jaar bepaald geen rustig commissariaat te noemen, vanwege de gevolgen van de oorlog in Oekraïne op de internationale gashandel. En dan was er ook nog de parlementaire enquête over de gaswinning in Groningen. Maar nog intensiever is wellicht Fortuyns toezichtfunctie bij Oranjewoud, onderdeel van het bedrijvenimperium van Gerard Sanderink. Diens it-bedrijf Centric kwam in een bestuurscrisis terecht doordat de ondernemer een slepende ruzie met zijn ex uitvocht over de rug van zijn bedrijf. De Ondernemingskamer schorste Sanderink als ceo van Centric (waar Peter Wakkie momenteel orde op zaken stelt), maar hij is nog wél de baas van Oranjewoud (holding van aannemer Strukton en ingenieursbureau Antea). Naast Fortuyn telt de Next50 nog twee Oranjewoud-commissarissen: rvc-voorzitter Joseph Kuling (nr. 11) en Aike Schoots (nr. 43).

Enter de platformcommissaris
De eerste vrouw op de lijst bekleedt de derde plek: Mieke De Schepper (zie ‘Mieke De Schepper: de hoogste vrouw in de Next50 2023’). Ze werd afgelopen jaar niet alleen cco van reviewsite Trustpilot, maar ook commissaris van online maaltijdbezorger Just Eat Takeaway.com en hotelzoekmachine Trivago. Een platformcommissaris dus, en daarmee een nieuwe toevoeging aan de bestaande toezichthoudertypologie van financials, juristen en sectorspecialisten. In totaal kwamen er acht commissarissen in de top-10 nieuw binnen op de lijst. Op nr. 5 komen we Ahold Delhaize-ceo Frans Muller tegen, die dit voorjaar toetreedt tot de raad van commissarissen van De Nederlandsche Bank, toch altijd een prestigieuze positie. Hij is ook rvc-voorzitter van Vlerick Business School. Daarmee lijkt het (boodschappen)mandje van Muller voorlopig vol, want zijn eigen commissarissen willen hem voor nog eens vier jaar herbenoemen als ceo van het supermarktconcern. Bovendien heeft Muller aan die rol zijn handen het komende jaar meer dan vol: de broekriem moet worden aangehaald door de inflatie en hoge energiekosten. 's Lands grootste kruidenier moet nu dus zelf op de kleintjes letten.

36/7
Er kwam trouwens nóg een retailveteraan binnen in de top-10: Ton van Veen (nr. 9) van Jumbo, de aartsrivaal van Aholds Appie. Van Veen nam als gedelegeerd commissaris van de familiesuper tijdelijk de rol over van ceo Frits van Eerd, die terugtrad vanwege zijn rol als verdachte in een witwaszaak. Van Veen is ook commissaris van Jumbo-dochter Hema en retailketen Rituals (het levenswerk van Raymond Cloosterman, de echtgenoot van Frits’ zus Colette, oud-cco en huidig commissaris van Jumbo). It’s all in the family. Van Veen is ook nog president-commissaris van sponsorploeg Team Jumbo-Visma en commissaris van voetbalclub PSV. En dan is hij nog meerderheidsaandeelhouder van chocolademerk Coco & Sebas, dat onlangs een groot deel van de Nederlandse winkels van het chique Leonidas overnam en omkatte om de eigen formule snel uit te rollen in het straatbeeld. Topman a.i., vier commissariaten én ondernemer: er zitten toch maar 24 uur in een etmaal?

007-commissarissen
De top-10 telt in totaal drie vrouwen, evenveel als vorig jaar, hoewel er met De Schepper dit jaar weer een vrouw is doorgedrongen in de top-3. Op nummer 7 vinden we An Steegen, tevens de hoogste buitenlandse commissaris op de lijst. De Belgische co-ceo van technologiebedrijf Barco werd commissaris van chipmachinefabrikant ASML, overigens net als de Duitse Alexander Everke (nr. 12), tot dit voorjaar ceo van verlichtingsbedrijf ams Osram. Er hangt al een tijdje een virtuele Chinese spionageballon boven het Veldhovense bedrijf, dat de meest geavanceerde machines niet meer naar China mag exporteren, uit angst voor militair misbruik. Hopelijk beschikken de commissarissen over een beetje 007-vernuft en een goed politiek netwerk om de ASMLtop bij te staan. De derde vrouw is de hekkensluiter van de top-10: Nicole Bouvy werd commissaris van zorgverzekeraar VGZ. Bouvy is chirurg en hoogleraar en zet zich in voor groenere, zinnige en meer diverse zorg. Met haar komst bevat de rvc in elk geval al meer vrouwen dan mannen, twee van hen staan eveneens in de Next50: Franca Vossen (nr. 28) en Marion Koopman (nr. 30). Die dames stonden vorig jaar ook al op de lijst en wisten dus nog niet naar de Top-100 te promoveren. Ze zijn echter ook allebei bestuurder (Vossen is cro van ontwikkelingsbank FMO en Koopman is coco van The Student Hotel): de sprong kan alleen gemaakt worden als de twee commissariaten naast de hoofdfunctie zwaar genoeg zijn.

Kopgroep: nog steeds mannen
In totaal staan er 25 vrouwen in de Next50: de m/v-balans is dus precies in evenwicht. De twee voorgaande jaren was die verhouding nog 26/24. Met de invoering van het vrouwenquotum zou je trouwens hebben verwacht dat de balans zou zijn doorgeslagen naar de dames. Onder de 27 nieuwe commissarissen op de lijst zijn de mannen echter in de meerderheid: 16 tegenover 11 vrouwen. Bij de afvallers was die verhouding bijna hetzelfde: er vielen drie mannen meer af dan bij de vrouwen. Opvallend is dan wel weer dat in het selecte groepje van de acht commissarissen die naar de Top-100 promoveerden, de heren ineens weer op kop liggen: 5 mannen versus 3 vrouwen, ofwel: circa een derde versus een kwart. Ook dat zou je andersom verwachten. Misschien mag hieruit een voorzichtige conclusie worden getrokken: hoewel vrouwen de Nederlandse boardrooms steeds vaker bevolken, lijkt de toegang tot het toptoezicht nog altijd nét iets makkelijker voor mannen. Vorig jaar lag het aantal nieuwkomers in de Next50 met 36 overigens flink hoger. Toen was er een inhaalslag in de boardbenoemingen te zien na een ‘commissarissenlockdown’ door corona. Inmiddels lijken we weer terug op het normale niveau: de verversing van de lijst bedraagt 54 procent.

C-suite kijkt graag in andere boardrooms
De lijst telt in totaal 21 commissarissen (42 procent) die toezicht uitoefenen naast hun bestuurlijke rol. Ook in de top-10 is de helft van de commissarissen nog actief als bestuurder, onder wie lijstaanvoerder Coopmans. Vorig jaar werden de eerste tien posities juist gedomineerd door beroepscommissarissen. Het aantal ‘dubbel drukke’ bestuurders/commissarissen in de hoogste regionen van de lijst nam dus toe. In totaal tellen we in de Next50 acht ceo’s. Zo werd Allard Castelein (nr. 21), de hoogste baas van Havenbedrijf Rotterdam, commissaris bij bouwer Heijmans (hij hield al toezicht bij afvalverwerker Renewi). Maar niet alleen de voorzitters, ook de leden van rvb’s kijken graag buiten de deur. We tellen 13 cxo’s, waaronder een coo, cco, cmo, cpo, coco, 2 cro’s en een cio. Zo’n beetje de hele C-suite is dus vertegenwoordigd en dat zegt iets over de verbreding van de profielen in rvc’s.

Game over
Toch is de ‘ouderwetse’ cfo kennelijk ook nog altijd gewild: we komen er drie tegen op de lijst. Chris Figee (nr. 37) bijvoorbeeld, cfo van telecombedrijf KPN, ging toezicht houden bij gamebedrijf Azerion. Dat is overigens een gevalletje voorwaartse integratie, want de smallcap die als lege beurshuls begon, ontwikkelt gratis spelletjes voor mobieltjes met online reclame als verdienmodel. Het bedrijf heeft een belang van 20 procent in voetbalclub Fortuna Sittard en is naamsponsor van de Azerion Vrouwen Eredivisie. Ook dat schept natuurlijk een band met KPN, hoofdsponsor van de Eredivisie. Het zal tijdens de rvc-vergaderingen bij Azerion dan ook niet alléén over de resultaten van het gamingbedrijf gaan, vermoeden we zo. De droom van de Nederlands-Turkse ondernemers, co-ceo’s en grootaandeelhouders Atilla Aytekin en Umut Akpinar begint overigens sinds de beursgang nachtmerrieachtige trekjes te krijgen, want de koers is ingestort en het bedrijf heeft een claim aan de broek van een voormalige Britse partner. Maar Aytekin heeft wel voor hetere vuren gestaan, na het faillissement van een eerder bedrijf, waarbij hijzelf in de schuldsanering terechtkwam. Game over en dan gewoon weer op level one beginnen.

Wit wit wit
Van die waardevolle ervaring zouden de rvc’s van andere bedrijven wellicht kunnen profiteren. Wie weet, zien we Aytekin en Akpinar op termijn terug in de Next50 als aankomend topcommissarissen. Het aantal toezichthouders op de lijst met een multiculturele achtergrond (de vijf buitenlandse commissarissen daargelaten) is nog altijd ver te zoeken. Vorig jaar was dat er één: Action-ceo en Coolblue-commissaris Hajir Hajji, dochter van Marokkaanse ouders. Het jaar ervoor werd de Next50 aangevoerd door Laetitia Griffith, de eerste vrouw én vrouw van kleur op die positie. Dit jaar is de lijst weer wit als vanouds en is het referentiekader toch vaak vooral ons eigen kikkerlandje. Hoewel Kuldip Singh (nr. 31, zie ‘Kuldip Singh: multicultureel talent in de Next50 2023’) – commissaris van onder meer advies- en accountantsorganisatie KPMG – daarop een uitzondering vormt, met zijn Indiase culturele achtergrond en internationale ervaring.

Commissaris van nog geen 30
Singh werd geboren in 1973 en viert dit jaar dus zijn 50ste verjaardag. In een mensenleven ben je dan toch al minstens op de helft, als commissaris ben je echter nog relatief ‘jong’. Maar liefst 39 van de commissarissen uit de Next50 – ofwel bijna 80 procent – zitten boven die magische grens. De oudste commissaris is van 1951 en is dus 72 jaar (de al genoemde Aike Schoots): vroeger de statutaire leeftijdsgrens. Aangezien commissarissen tegenwoordig vaak langer doorgaan – think Jeroen van der Veer, op zijn 75e nog president-commissaris van baggerbedrijf Boskalis – kun je ook als zeventiger nog next zijn. Maar gelukkig is er ook jonge aanwas in het voorgeborchte van het topcommissariaat: 11 commissarissen op de lijst zijn (bijna) 50 of jonger. Onder hen zes veertigers en zelfs één commissaris die nog maar 29 jaar is: Iris Bouwers (zie ‘Iris Bouwers: de jongste commissaris in de Next50 2023’). De een na jongste op de lijst is tien jaar ouder: Marijke Folkers-in ’t Hout (nr. 26).

Dubbel divers
Beide dames zijn actief in de agrosector. Daar kunnen andere sectoren een voorbeeld aan nemen. Recent onderzoek van advies- en accountantsorganisatie PwC wijst uit dat een optimale verdeling van verschillende generaties in de boardroom bijdraagt aan een hogere solvabiliteitsratio en daarmee aan een veerkrachtiger organisatie. Leeftijdsdiversiteit in besturen versterkt dus de weerbaarheid van organisaties. Dat geldt vast óók voor de rvc’s zelf. Die worden nu nog gedomineerd door de oudere generaties, maar kunnen in hun benoemingsbeleid de weg vrijmaken voor de aankomende generatie bestuurders en toezichthouders: dubbel divers. In de komende edities van de Next50 zien we gráág een doorbraak in die verjonging van de boardrooms.

Wie promoveerden er naar de top-100?
Acht commissarissen van de vorige editie van de Next50 wisten de sprong te maken naar de Top-100 Commissarissen. Zo vinden we de voormalig lijstaanvoerder, oud-Robeco-topman Roderick Munsters, terug op nr. 14. Daarmee is hij de hooggeplaatste ex-Nexter, met een portefeuille van internationale financials: Munsters is chair van Athora Netherlands (waarin het voormalige Reaal deels voortleeft) en houdt verder toezicht op vastgoedbelegger Unibail- Rodamco-Westfield, Moody’s Europe en BNY Mellon Europe.
Ook de Australische Sarah Russell promoveerde naar de Top-100 (nr. 32): ze kreeg er een commissariaat bij ABN Amro bij – de bank waar ze haar loopbaan begon en zo’n 15 jaar werkte – en zit verder onder meer in de rvc van APG. De pensioenuitvoerder is inmiddels niet meer gevestigd aan de Amsterdamse Zuidas, daarvóór had Russell alleen maar het Gustav Mahlerplein over hoeven te steken om van de ene naar de andere commissarissenvergadering te gaan.
Ook de andere ‘promovendi’ hebben veelal een financial-gedomineerde portefeuille: nog altijd de snelste weg naar het topcommissariaat. Zoals Johan van Hall, de Next50-runner-up van vorig jaar, die zich op de 43e positie van de Top-100 plaatste, met commissariaten bij Rabobank (vicevoorzitter) en IT-bedrijf Ordina. Of Jan van den Berg, president-commissaris van verzekeraar Achmea, die binnenkwam op nr. 93.
Maar ook met bijvoorbeeld retail kun je een eind komen, zoals oud-Unileverman Jan Zijderveld laat zien: hij bereikte een 73e plaats in de Top-100 met zijn toezichtposities bij Ahold Delhaize en de Deense juweliersketen Pandora. Zijderveld werd afgelopen jaar ook nog non-exec bij spac EAC (Epic Acquisition Corp). McKinseyaan Linda Hovius (nr. 79) zette de stap naar de lijst der lijsten met een nieuw commissariaat bij KPMG. Ze hield al toezicht op bloemenveiling FloraHolland én marketmaker Flow Traders. Toch ook weer een flinke snuf beurs en geld in de portefeuille dus, als onmisbaar ingrediënt voor een Top-100-positie. 

Onderzoek door Timen Kraak. Dit artikel is gepubliceerd in Management Scope 03 2023.