Analyse Top-100 Corporate Vrouwen 2020
Vorig jaar moest ze een stapje terug doen, dit jaar is Petri Hofsté echter weer als ‘vanouds’ aanvoerder van de Top-100 Corporate Vrouwen, zoals al drie keer eerder. Ze schreef dit voorjaar ook al historie door als eerste vrouw de nummer 1-positie te bereiken van de Top-100 Commissarissen. Hofsté trad vorig jaar weliswaar terug als commissaris van Kas Bank, het bankbedrijf van de effectenhandel, na de overname door het Franse Caceis, maar ze houdt nog een goedgevulde portefeuille over. Naast Rabobank is ze commissaris bij verzekeraar Achmea, bodemonderzoeker Fugro en Volkswagenimporteur (en eigenaar van fietsmerken Gazelle en Union) Pon Holdings. De bestuurders van deze bedrijven zijn overigens gewaarschuwd. In tijden van crisis is de rol van werkgever het belangrijkst voor raden van commissarissen, zei Hofsté onlangs in Het Financieele Dagblad (FD): ‘Heb ik nu de goede bestuurders die de juiste acties ondernemen? Hoe zitten die bestuurders er zelf in, hoe gezond zijn ze? Zijn ze goed gemotiveerd, óók in deze situatie, en hoe is de achtervang geregeld? Hebben we de juiste mensen aan het werk, dat is de belangrijkste vraag.’
Zelf is Hofsté door de wol geverfd als het gaat om crisiservaring. In 2008 was ze group controller en plaatsvervangend cfo van ABN AMRO, toen de bank werd genationaliseerd. Later stapte ze over naar De Nederlandsche Bank (DNB) om toezicht te houden op de cultuurverandering in de bankensector, gevolgd door een korte periode als cfro bij pensioenuitvoerder APG. Hofsté is overigens niet de enige vrouw die zich in 2008 in de financiële sector en daarmee in het epicentrum van de kredietcrisis bevond (zie kader ‘credit crunch’ op pag. 12).
> Top-100 Corporate Vrouwen nog niet gezien? Bekijk hier de volledige lijst.
Crisisplan uit de kast
Runner-up van Hofsté is Jacqueline Tammenoms Bakker. Ze werd vorig jaar commissaris van baggeraar Boskalis en houdt verder onder meer toezicht bij navigatiebedrijf TomTom en vastgoedbedrijf Unibail- Rodamco-Westfield. Allemaal sectoren die momenteel hard geraakt worden door de coronacrisis. De crisiservaring van Tammenoms Bakker dateert niet van 2008, maar van daarna. Ze was non-executive director bij de Britse supermarktgigant Tesco, toen daar in 2014 een groot boekhoudschandaal aan het licht kwam, een beursval volgde en de ceo, cfo en andere topfunctionarissen moesten vertrekken. Boekhoudfraude is natuurlijk iets anders dan een pandemie, maar in beide gevallen moet het crisisplan uit de kast getrokken worden.
De top-3 van de lijst wordt gecomplementeerd door Annet Aris, de hoogste vrouw van vorig jaar. Ze trad in 2019 terug als commissaris van verzekeraar a.s.r. en houdt momenteel toezicht bij ASML, Rabobank en het cyclische Randstad. ‘Geef me nu geen 60 PowerPoints,’ zei ze in het FD over toezicht in crisistijd.
> Lees ook: De Nederlandse topvrouw is crisisproof
Drie oud-McKinseyanen op een rijtje
Op nummer 4 vinden we Miriam van Dongen, die de top-10 gatecrasht: ze schiet omhoog van nummer 21 door een nieuw commissariaat bij Achmea, een maand nadat ze terugtrad bij Vivat, het voormalige Reaal, in 2015 overgenomen door het Chinese Anbang. Van Dongen is goed thuis in de verzekeringssector. Zo was ze tijdens haar actieve loopbaan cfo van Delta Lloyd en van Achmea Zorg. Inmiddels is Van Dongen professioneel commissaris. Haar portefeuille omvat verder commissariaten bij flitshandelaar Optiver en pensioenuitvoerder PGGM. Yin en yang: kortetermijnhandel versus langetermijnbelegger. Optiver profiteert door de volatiele markt van de coronacrisis, de aandelenportefeuille van PGGM werd juist hard geraakt, met een dalende dekkingsgraad van pensioenfonds Zorg en Welzijn tot gevolg. Met Tammenoms Bakker, Aris en Van Dongen staan er trouwens drie oud-McKinseyanen op een rijtje.
Warme trui
De top-10 wordt verder van onderop bestookt door PostNL-topvrouw Herna Verhagen (van nr. 65 naar nr. 9), die daarmee de een na grootste stijger op de lijst is. Ze werd commissaris bij ING, dat bij de vorige crisis nog een ‘warme trui’ van tien miljard euro nodig had. De bank zegt van de vorige crisis geleerd te hebben en heeft sindsdien meer gediversifieerd. Inmiddels is de stroppenpot flink aangevuld om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen.
De crisiservaring van Verhagen komt in haar nieuwe commissariaat dan ook vast goed van pas. Die deed ze op als commissaris van SNS Reaal, waar ze in 2008 aantrad: als enige vrouw en 24 jaar jonger dan het oudste lid van de raad van commissarissen (rvc). Het was een tumultueuze periode voor de bankverzekeraar, die begon met staatssteun en eindigde met nationalisatie en splitsing, na de enorme verliezen bij vastgoeddochter Property Finance.
Net op tijd weg bij Lehman Brothers
Ook Annemiek van Melick (nr. 55 en met haar 44 jaar een van de jongste vrouwen op de lijst) maakte de problemen bij SNS Reaal van dichtbij mee, maar dan als bestuurder. Na haar benoeming in 2012 tot cfo/cro van SNS Retail Bank moest ze meteen het crisisdraaiboek uit de kast trekken en haar medewerkers ondersteunen in de hausse van negatieve publiciteit. ‘De impact daarvan is niet te onderschatten, het heeft er onwijs hard ingehakt. Tranen in de ogen, huilen uit schaamte, medewerkers waren er helemaal ondersteboven van,’ blikte Van Melick destijds terug op cfo. nl. Wat ze leerde op het gebied van crisismanagement? ‘Dat je extreem goed voorbereid moet zijn op crisissituaties, maar tegelijkertijd een modus operandi moet vinden om de lopende business gaande te houden,’ vertelde ze in het FD. ‘Een crisis krijgt snel zoveel gewicht in de organisatie, dat iedereen de neiging heeft daarop te duiken en lopende zaken te veronachtzamen.’
Dat lijkt ook een waardevol advies in de huidige crisis. Van Melick werd na de nationalisatie cfo bij de Volksbank – zoals SNS bank toen ging heten – en stapte dit jaar over naar dezelfde functie bij verzekeraar a.s.r. Vóór SNS Reaal werkte Van Melick op het Amsterdamse kantoor van Lehman Brothers, waar ze net op tijd weg was voor de investmentbank instortte, het begin van de kredietcrisis. Ze werkte er tot juli 2008, in september ging de bank ten onder.
Van de ene naar de andere crisisklus
Charlotte Insinger (nr. 96) deed eveneens crisiservaring op bij SNS Reaal. Ze werd in 2010 door toenmalig minister van Financiën Wouter Bos benoemd tot overheidscommissaris, ‘Boswachter’ in de volksmond. Insinger is sowieso een echte crisiscommissaris. Ze hield toezicht bij Ballast Nedam, toen de bouwer gebukt ging onder de crisis en een integriteitskwestie. Bovendien hielp ze de rommel opruimen bij het Slotervaartziekenhuis, deed ze onderzoek naar wanbeleid bij thuiszorginstelling Meavita, én benoemde de Ondernemingskamer haar tot president-commissaris van Eneco, om de rust te doen weerkeren na een knetterende ruzie tussen directie, commissarissen en aandeelhouders over de verkoop van het bedrijf. Nadat het energiebedrijf was verkocht aan het Japanse Mitsubishi en er een nieuwe topman was gevonden, kon Insinger terugtreden (ze is daarmee meteen de grootste daler op de lijst). Ze houdt nu toezicht bij Vastned, Hogeschool Rotterdam en Staatsbosbeheer (voorzitter), dus ze hééft nog ruimte voor een nieuwe crisisklus.
Appen met prins Charles?
Terug naar de top-10 en de grote stijgers van de lijst. De nieuwe hekkensluiter van de top-10 is oud-parlementariër Laetitia Griffith, 50 plekken gestegen door een nieuw commissariaat bij ABN AMRO, naast toezichtfuncties bij onder meer netbeheerder TenneT en diamantair Gassan. De eerste niet-witte commissaris van de bank wordt geroemd om haar goed afgestelde maatschappelijke antenne en gevoel voor ethiek. Ze weet natuurlijk ook goed de weg in politiek Den Haag: handig voor een bank waarvan de meerderheid van de aandelen nog steeds in handen is van de Nederlandse staat. Op nummer 18 vinden we de grootste stijger op de lijst: Thessa Menssen. Ze lijkt na een carrière bij voedings- en verzorgingsmiddelenconcern Unilever, Havenbedrijf Rotterdam en bouwbedrijf BAM voorgoed te hebben gekozen voor het beroepscommissariaat. Ze vertrok bij BAM in 2018, na als cfo/coo geconfronteerd te zijn met aanzienlijke verliezen en het zeesluis-debacle. Menssen was al commissaris bij PostNL en kreeg er vorig jaar nog twee commissariaten bij: economisch onderzoeks- en adviesbureau Ecorys en netbeheerder Alliander. Bij dat laatste bedrijf heeft ze te maken met scheidend ceo Ingrid Thijssen (nr. 15) en president-commissaris Annemarie Jorritsma (nr. 50).
De derde grote stijger op de lijst is Geraldine Matchett, (van nr. 70 naar nr. 34). Sinds februari van dit jaar is de Zwitserse/ Britse/Française niet alleen cfo, maar ook co-ceo van fijnchemiebedrijf DSM (waar ze een topduo vormt met Dimitri de Vreeze). Verder is ze toezichthouder bij het Zweeds-Zwitserse technologiebedrijf ASEA Brown Boveri en (ook al) cochair van het HRH the Prince of Wales’ Accounting for Sustainability CFO Leadership Network Europe, dat financieel directeuren verenigt rond duurzaamheid. De Britse kroonprins is meer dan een uithangbord en persoonlijk actief en geïnteresseerd in het thema. Zou Matchett hem in haar appcontacten hebben?
Crisis as usual
De hoogste nieuwkomer dit jaar haalt nét niet de top-25. Oud-APG-cfro Angelien Kemna (nr. 26) voegde vorig jaar zuivelcoöperatie FrieslandCampina toe aan haar toezichtportefeuille (zie ‘De hoogste nieuwe binnenkomer’ op pag. 11). Twee plaatsen onder Kemna stuiten we op de één na hoogste nieuwkomer: Carolina Wielinga (nr. 28), cfo van BDR-Thermea Group – een internationale leverancier van warmtesystemen – en commissaris van Corbion (voorheen suikerbedrijf CSM) en Gasunie. Wielinga heeft heel wat organisaties in crisis vanbinnen gezien. Ze startte haar loopbaan bij Arthur Andersen, waar ze bijna tien jaar manager was, tot de accountantsorganisatie in 2002 ten onder ging door de boekhoudfraude bij de Amerikaanse energiereus Enron. Daarnaast werkte ze bij vleesverwerker Vion, dat jarenlang gebukt ging onder bestuurswisselingen, voedselschandalen, mislukte overnames en zware verliezen. Na haar overstap naar Rabobank maakte ze de worsteling met de Libor-affaire mee en de naweeën van de vastgoedfraude rond Rabodochter Bouwfonds. Voor Wielinga is een crisis dus bijna business as usual.
Enron miste vrouwen in de top
Ook een andere vrouw op de lijst maakte het Enron-schandaal van dichtbij mee: Shell-cfo Jessica Uhl (nr. 33) was in 2002 vice president corporate development bij Enron toen het bedrijf omviel door de boekhoudaffaire, aanhangig gemaakt door klokkenluider Sherron Watkins, haar mentor en vriendin. Ook het gebrek aan genderdiversiteit speelde volgens Uhl een rol in de affaire, zei ze destijds in The Washington Post. ‘Kijk naar Enrons managementteam. Daarin zie je niet veel gezichten van vrouwen en die zijn er ook nooit geweest.’
In 2004 stapte Uhl over naar Shell, dat toen net gebukt ging onder het reserveschandaal. Een andere crisis beleefde ze het afgelopen najaar, nadat ze als cfo van de oliemaatschappij de secretaresse erfde van haar voorganger Simon Henry. De negatieve opstelling van de secretaresse zorgde voor een ‘giftige atmosfeer’ en een verstoorde werkrelatie waarin vertrouwen en respect ontbraken. De rechter oordeelde dat Shell de secretaresse mocht ontslaan, die vervolgens prompt in hoger beroep ging. Geen echte crisis? Interne arbeidsconflicten zijn misschien nog wel destructiever dan externe turbulentie.
Knopen doorhakken en keuzes maken
In de onderste helft van de Top-100 Corporate Vrouwen vinden we de nieuwste generatie topvrouwen. De lijst telt 16 veertigers. Voor een deel van hen is dit de eerste crisis, maar een ander deel werd al op jonge leeftijd geconfronteerd met de vorige. Tot de jongste vijf vrouwen op de lijst behoort Kirsten Konst (nr. 62, 45 jaar), sinds 2017 lid van de groepsdirectie van Rabobank. Al snel na haar aantreden bij de bank paste Konst de organisatiestructuur aan. Hierdoor veranderden banen ingrijpend en werd afscheid genomen van de helft van de managers. ‘Om dit als een van de eerste interventies te doen, vond ik ontzettend moeilijk,’ vertelde Konst vorig jaar tijdens het Executive Women Event georganiseerd door Kearney. Haar aanpak: lef om knopen door te hakken, keuzes maken met het hart. Ze kon daarbij ongetwijfeld terugvallen op haar crisiservaring van 2008, toen ze de functie vervulde van manager marketing van ABN AMRO. Een jaar later was ze programmamanager van de fusie tussen ABN AMRO en Fortis Bank Nederland.
Wind tegen
Bij crises gaat het ook om uithoudingsen incasseringsvermogen. Hanne Buis (nr. 93, 43 jaar) was tot voor kort directeur van Lelystad Airport, waarvan de opening in totaal vier keer werd uitgesteld, de laatste keer door de coronacrisis. Gelukkig is Buis gewend aan wind tegen: als professioneel zeiler en lid van de Nederlandse kernploeg haalde ze net niet de Olympische Spelen van Athene in 2004. Ze bleef dus optimistisch. ‘Ik ben drie jaar fulltime zeiler geweest en dan zeg je ook niet: deze wind staat me niet aan,’ zei ze tegen De Stentor. Toch heeft ze nu afscheid genomen van haar pet project en is ze sinds 1 juni chief projects & assets officer (cpao – díe c-suite-functie kenden we nog niet) van Schiphol. Ze is ook commissaris bij netbeheerder Stedin. Tot slot de jongste corporate vrouw van de Top-100: Annemieke den Otter (nr. 85, 41 jaar) was in 2008 in de Londense City nog vóór haar 30ste manager bij de Australische investmentbank Macquarie, na eerder voor ING in Londen en daarvoor in New York te hebben gezeten. Crisiservaring heeft dus niet altijd te maken met anciënniteit.
Dit artikel is gepubliceerd in Management Scope 06 2020.