Next50 Commissarissen 2022: dit zijn de opkomende toezichthouders

Rabo-rollen
De nummer 2 op de lijst, Johan van Hall, is eveneens een echte financial, maar dan afkomstig uit de traditionele bankenwereld. Hij werkte 35 jaar lang bij ABN AMRO, waar hij tot zijn vertrek in 2018 coo en vicevoorzitter was. Van Hall maakte het allemaal mee: de financiële crisis, de nationalisatie en de ontvlechting, waarvoor hij verantwoordelijk werd. Inmiddels heeft hij het groengele schild ingeruild voor het blauw-oranje Rabo-poppetje. Niet als bestuurder, maar als commissaris. Van Hall is ook president-commissaris bij IT-bedrijf Ordina. In die rol volgde hij oud-ABN AMRO-collega Caroline Princen op, toen die ceo van energiebedrijf Nuts Groep werd. Op nummer 3 vinden we Gert-Jan van den Akker. Hij ging vorig jaar eveneens toezicht houden bij Rabobank. De roots van Van den Akker liggen in de agro-industrie: a one-company man die zijn hele loopbaan doorbracht bij het Amerikaanse Cargill, waar hij internationaal actief was en als laatste rol de functie van cro vervulde. Geen wonder dat hij bij Rabo zitting kreeg in (onder meer) het risk committee. Met zijn ervaring en netwerk in de food & agri-sector is Van den Akker daarnaast op strategisch gebied een goede sparringpartner voor het bestuur. Ceo Wiebe Draijer heeft overigens zijn vertrek bekendgemaakt: wie weet zien we hem volgend jaar in de Next50?

Unilever-veteranen
De hele top-10 van de Next50 is dus nieuw. Unilever is preferred supplier: voor twee commissarissen opende het doorlopen van de ‘hogeschool voor marketing’ de deuren naar een commissariaat bij Nederlandse topbedrijven. Zo werd Unilever-veteraan Jan Zijderveld (nr. 4) vorig jaar commissaris bij supermarktketen Ahold Delhaize (en bij de Deense juweliersketen Pandora). De drie jaar ervoor was Zijderveld druk met crisismanagement: als ceo van de Amerikaanse cosmeticaketen Avon en als commissaris van Hema, dat zwaar gebukt ging onder schulden en de pandemie. Uiteindelijk werd de oer-Hollandse warenhuisketen verkocht aan investeringsmaatschappij Parcom en de familie Van Eerd, die ook supermarktconcern Jumbo bezit, de grootste uitdager van Ahold-dochter Albert Heijn. De Van Eerdjes snoepten ook nog eens de nieuwe Hema-topvrouw (Saskia Egas Reparaz) af van Ahold, dat op zijn beurt Zijderveld tot commissaris benoemde.

Valt pijplijn toezichttalent droog?
De andere Unilever-veteraan in de top- 10 vinden we op nr. 5: Nitin Paranjpe (zie ook: Nitin Paranjpe: hoogste buitenlandse commissaris in Next50 2022). De Indiër is coo van het voedings- en verzorgingsmiddelenconcern en daarnaast sinds vorig jaar commissaris bij Heineken. Daarmee heeft hij de hoogste positie van de vier buitenlandse commissarissen op de lijst. Unilever heeft het zwaar, na het mislukte bod op de consumententak van farmabedrijf GSK (GlaxoSmithKline) en de druk van activistische aandeelhouders om de voedingstak af te splitsen. Het bedrijf wil nu de bedrijfsstructuur vereenvoudigen en stuurt 1.500 managers de laan uit. Tja, als die allemaal toezichtambities hebben, zou Unilever volgend jaar zelfs wel eens hofleverancier kunnen zijn van de Next50. In de toekomst zou de pijplijn van toezichttalent trouwens wel eens kunnen opdrogen, nu Unilever naar het Verenigd Koninkrijk is verhuisd en een volledig Brits bedrijf is geworden. Hetzelfde geldt voor olie- en gasbedrijf Shell. Hoelang zullen deze twee topbedrijven nog commissarissen aan andere Nederlandse bedrijven leveren? En andersom: zullen er in de toekomst nog Nederlandse non-executives in hún boards zitten (die daarmee de Top-100 Commissarissen kunnen bereiken?). Zowel Unilever als Shell heeft overigens ook nu al een internationale board. Bij Unilever is oud-DSM-topman Feike Sijbesma de enige Nederlander onder de non-executives, bij Shell zijn dat oud- Ahold Delhaize-topman Dick Boer, oud-Volkswagen-bestuurder Bram Schot en oud-ABN AMRO-topman Gerrit Zalm. Het bedrijf heeft met Ben van Beurden natuurlijk ook een Nederlandse ceo, maar dat is niet voor eeuwig. Het doorsnijden van de Nederlandse familiebanden kan anderzijds misschien ook helpen om het old boys & girls network verder te doorbreken.

Is de cfo-commissaris uit?
De top-10 telt slechts twee commissarissen die ook actief zijn als bestuurder: de al genoemde Paranjpe en Anja Mutsaers (nr. 7). De hoogste vrouw op de lijst combineert een bestuursfunctie bij advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek met een commissariaat bij Gasunie. Die stap is minder groot dan het lijkt, want Mutsaers begon haar loopbaan in de energiesector, bij ExxonMobil. De andere acht commissarissen in de top- 10 zijn beroepstoezichthouders. Aloys Kregting (nr. 10) trad begin dit jaar terug als cio van AkzoNobel. Hij was al commissaris bij de Volksbank en toezichthouder bij UMC Utrecht. Ruimte voor méér! Kijken we naar de hele Next-50, dan is de verhouding evenwichtiger: in totaal telt de lijst 25 nog actieve commissarissen, precies de helft dus. Onder hen 12 ceo’s of hoogste bazen en negen cxo’s. Opvallend is dat zich in het rijtje maar één cfo bevindt (vorig jaar nog drie). Zien we daarin de verbreding terug van financiële naar niet-financiële criteria bij de aansturing van ondernemingen? In een wereld waarin steeds meer nadruk komt te liggen op digitalisering en maatschappelijke impact zijn kennelijk ook commissarissen van andere disciplines gewenst. Zoals een chro (Gerard Penning, nr. 11, die na een kwart eeuw bij Shell – kijk, daar heb je het schelpenpaadje weer – overstapte naar ABN AMRO en sinds vorig jaar commissaris is bij netbeheerder Alliander). Ander voorbeeld: een chief people officer (Hilde Garssen, nr. 30, naast cpo van telecombedrijf KPN ook commissaris bij bouwbedrijf TBI Holdings). Of de chief information officer (de Belgische Bjorn Van Reet, nr. 40, cio van bioscoopketen Kinepolis en commissaris bij Ordina, hoewel IT-kennis bij dat bedrijf een béétje lijkt op water naar de zee dragen).

Lockdown voor commissarissen lijkt voorbij
Met 36 nieuwe commissarissen is de lijst voor maar liefst driekwart ververst en daarvan is bijna de helft ook actief als bestuurder. Vorig jaar waren er nog slechts 20 nieuwkomers op de lijst, van wie er maar zes actief waren. Was er in het eerste coronajaar sprake van een soort lockdown voor commissarissen: zo veel mogelijk ‘thuiswerken’ om de gevolgen van de crisis op te vangen, zo min mogelijk buiten de deur als toezichthouder bij andere bedrijven? En kwam er, toen duidelijk werd dat de crisis langer ging duren, een ‘versoepeling’ op gang? Zo werd Tanja Cuppen (nr. 16), cro van ABN AMRO, commissaris bij Menzis. Ook Resi Becker (nr. 21), ceo van energiebedrijf Essent, ging toezicht houden bij de zorgverzekeraar, terwijl het in haar eigen sector alle hens aan dek is met die hoge gasprijzen.

Eerst amuse, dan vijfgangendiner
Een plekje hoger vinden we Jacques van den Broek (nr. 20), scheidend topman van Randstad. De uitzendbranche had het lastig tijdens de coronacrisis, toch vond Van den Broek ook nog tijd voor een toezichtfunctie bij beursgenoteerd technologiebedrijf CM.com. Maar dat is niet gek: als je als succesvol topman on the way out bent, anticipeer je natuurlijk alvast op de tweede carrière. Het commissariaat bij CM.com beschouwen we dan ook slechts als een amuse. De toezichtportefeuille van Van den Broek moet de komende jaren toch mínstens kunnen uitgroeien tot een vijfgangendiner: hij is Top-100-material. Zijn opvolger als ceo van Randstad, Sander van ’t Noordende, had trouwens ook zomaar in de Next50 kunnen belanden: na drie decennia bij consultancybureau Accenture – waar zijn ceo-ambities niet gehonoreerd worden – werd hij commissaris, onder meer bij Randstad. Een half jaar later werd hij echter naar voren geschoven als de nieuwe ceo. In de Next50 of Top-100 Commissarissen verwachten we hem dus voorlopig niet. Wel zal Van ’t Noordende door zijn nieuwe functie waarschijnlijk weer een hoge positie gaan bekleden op de wereldranglijst van invloedrijkste LGBT+-executives (óók een top-100), waarop hij al eerder figureerde.

#Metoo-commissaris
De nieuwe aanwas binnen de Next50 komt nog niet uit politiek Den Haag. Misschien is het daarvoor nog te vroeg en zien we volgend jaar dat voormalig ministers en staatssecretarissen hun eerste schreden op het toezichtpad hebben gezet? Andersom heeft een Nexta inmiddels wel de gang naar het Haagse gemaakt: Micky Adriaansens (vorig jaar op nr. 32), verruilde haar positie als ceo van adviesbureau Twynstra Gudde, haar commissariaat bij pensioenuitvoerder PGGM en haar lidmaatschap van de Eerste Kamer voor het ministerschap van Economische Zaken en Klimaat in kabinet-Rutte IV. Bij zorgverzekeraar VGZ viel Marion Koopman (nr. 23) met haar neus in de boter: ze mag als nieuwe commissaris meteen helpen zoeken naar een permanente opvolger voor ceo Karien van Gennip, die minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid werd. Tja, als je ergens commissaris wordt, weet je van tevoren nooit voor welke vraagstukken je wordt geplaatst. Dat geldt zeker voor Georgette Schlick (nr. 42). De ceo van tv-producent Fremantle Nederland kreeg eerst te maken met de fall-out van de BOOS-uitzending over seksueel grensoverschrijdend gedrag in de mediasector. Vervolgens moest ze zich als kersverse commissaris van voetbalclub Ajax bezighouden met de dickpics van Marc Overmars, inmiddels ex-directeur voetbalzaken van de landskampioen. Overigens zullen álle raden van commissarissen het onderwerp op de agenda moeten zetten. Het kabinet heeft inmiddels zelfs een aparte #MeToo-commissaris benoemd: Mariëtte Hamer, die daarvoor vertrekt als SER-voorzitter. Als het thema maatschappelijk bovenaan de agenda staat, kan de boardroom natuurlijk niet achterblijven.

Lege stoel
Nu we het toch over vrouwen hebben: de v/m-verhouding in de Next50 is 26/24. Een nipte meerderheid voor de vrouwen dus. Vorig jaar was de genderbalans trouwens precies hetzelfde. Je zou juist hebben verwacht dat het aantal vrouwen op de lijst zou zijn gegroeid, anticiperend op het onlangs ingevoerde vrouwenquotum. Bij de nieuwe commissarissen zijn ze zelfs in de minderheid: 16 vrouwen versus 20 mannen. Bovendien staan er in de top-10 slechts drie vrouwen en vinden we de eerste Nexta pas op de zevende positie. Maar misschien gaat er iets veranderen nu het quotum daadwerkelijk is ingevoerd. Kijk naar skibaanexploitant SnowWorld, die ondanks het quotum twee mannelijke commissarissen voordroeg en na een storm van kritiek en een dreigende nietigverklaring van de benoeming (de ‘lege stoel’), één mannelijke toezichthouder inwisselde voor financieel expert Lian Doesburg. Een betere genderbalans in de boardroom kan ook bijdragen aan de verjonging van het commissariaat. De vrouwelijke commissarissen in de Next50 zijn gemiddeld vijf jaar jonger dan de mannelijke: 53,5 jaar versus 58,5 jaar. De lijst telt bij de vrouwen negen veertigers tegenover slechts twee bij de mannen. De jongste commissaris is overigens wél een man (FrieslandCampina-commissaris Nils den Besten (1982, nr. 17).

Digidames breken boardrooms open
Opvallend is het clubje digidames in de tweede helft van de lijst: met hun expertise op het gebied van digitalisering lijken ze een nieuwe route naar het commissariaat te hebben ontsloten. Zo kreeg de al eerder genoemde VGZ-commissaris Koopman de portefeuille digitalisering & transformatie binnen de rvc van de zorgverzekeraar. Koopman is nu coco (chief operations & commercial officer) van The Student Hotel en was daarvoor chief growth officer van media- en reclamebureaugroep GroupM EMEA en ceo van onlinemarketingbureau Greenhouse. Eerder was ze divisiedirecteur van KPN en algemeen directeur van internetprovider XS4All. Een digitaal profiel kan dus fungeren als breekijzer voor de boardroom. Dat geldt ook voor techondernemer Joëlle Frijters (nr. 43, zie Joëlle Frijters: de digicommissaris). En voor Maurine Alma (op nr. 29), na een carrière bij Google en online warenhuis Wehkamp cmo van beursgenoteerd platformbedrijf Just Eat Takeaway. Vorig jaar werd ze commissaris bij Coolblue, de webwinkel die naar de beurs zou gaan. Alleen gingen ze niet, vanwege een verslechterend beursklimaat. De glimlach in de rvc zal even zijn verstard, al zou er slechts sprake zijn van uitstel. Ook Hajir Hajji (nr. 37), ceo van retailer Action, trad vorig jaar toe tot de rvc van Coolblue (zie Hajir Hajji: jong, vrouw en multicultureel). Hajji heeft Marokkaanse ouders en is de enige met een multiculturele achtergrond in de Next50, als we de buitenlandse commissarissen niet meetellen. In 2020 werd de Next50 aangevoerd door Laetitia Griffith, de eerste vrouw én eerste vrouw van kleur op die positie. Ze promoveerde naar de Top-100, waar ze inmiddels op nummer 34 staat. Wie weet, bewandelt Hajji dezelfde weg. De komende jaren verkleurt de boardroom hopelijk verder, met rolmodellen als Griffith en Hajji als wegbereiders.

Wie promoveerden er naar de Top-100 Commissarissen?
Vorig jaar promoveerde bijna de hele top-10 van de Next50 naar de Top- 100 Commissarissen. Zo werd runner-up en oud-Heineken-topman Jean- François van Boxmeer non-executive bij de bierfabrikant, nadat huidig ceo Dolf van den Brink het stokje overnam. Van Boxmeer volgde ook oud-Philips-topman Gerard Kleisterlee op als chairman van Vodafone Group. Gisella van Vollenhoven maakte de sprong door een commissariaat bij verzekeraar a.s.r., Mariken Tannemaat door haar toezichtpositie bij ABN AMRO. Oud-Stork-ceo Sjoerd Vollebregt maakte een rentree in de Top-100 Commissarissen met zijn voorzitterschap bij bodemonderzoeker Fugro. Oud-APG-topman Gerard van Olphen kwam binnen op de lijst door zijn benoeming als president-commissaris bij de Volksbank. Van Olphen bekleedt de 33e positie in de Top-100 Commissarissen en is daarmee de hoogst geplaatste oud-Nexter. De anderen treffen we aan in de tweede helft van de lijst. Met een verversing van slechts 20 procent valt het niet mee om de top van de Top-100 te halen. Voor de Nexters die tot het centrum van de macht willen doordringen, geldt meestal: achteraan aansluiten. Niet alle commissarissen in de top-10 van de Next50 wisten zich te plaatsen voor de Top-100. De nummer 1 van vorig jaar, oud-Grontmij-ceo Michiel Jaski, vertrok al na één termijn als commissaris van AkzoNobel. Wel werd hij vorig jaar commissaris bij Reesink (voorzitter ad interim). Oud-staatssecretaris Nebahat Albayrak, vorig jaar op nr. 10, stapte van Shell – waar ze verantwoordelijk was voor corporate affairs – over naar het Finse beursgenoteerde energiebedrijf Fortum en vertrok als commissaris van Unilever Nederland.

Dit essay is gepubliceerd in Management Scope 03 2022. Voor de gehanteerde systematiek verwijzen we door naar de Next50 Commissarissen.