Top-100 Corporate Vrouwen 2021: meer ceo’s, weinig chairs

(Drie)dubbel voorzitter
Je zou juist verwachten dat het groeiende aantal vrouwen in rvc’s – het gemiddelde ligt inmiddels op 30 procent volgens de Female Board Index 2020 – in drie jaar tijd óók tot meer vrouwen in de voorzittersrol zou hebben geleid. Toch kreeg slechts een van de vrouwen op de lijst er het afgelopen jaar een voorzitterschap bij in de toezichtportefeuille: Charlotte Insinger (nr. 66) leidt sinds vorig jaar de rvc van de RET, het openbaarvervoerbedrijf van de regio Rotterdam. Ze stond al aan het hoofd van de rvt van Staatsbosbeheer. Tot vorig jaar was ze ook voorzitter van de rvc van energiebedrijf Eneco.
Samen vervullen de 32 vrouwelijke chairs op de lijst 54 voorzittersposities in de rvc’s en rvt’s, ofwel gemiddeld 1,69 positie per vrouw. Bijna de helft van dat selecte gezelschap ‘president-commissarissen’, 15 vrouwen, vervult twee of meer voorzitterschappen. Oud-AMC- en UvA-voorzitter Louise Gunning-Schepers (nr. 26) bijvoorbeeld is driedubbel voorzitter (en daarnaast twee keer voorzitter van een bestuur). Ze vervult die posities bijna allemaal in het publieke domein: zo is ze voorzitter van de rvc van luchthaven Schiphol. Vrouwen met veel commissariaten worden wel golden skirts genoemd, bij vrouwen met meerdere voorzitterschappen zou je van platinum skirts kunnen spreken.

Zeldzame soort
De boardroom van beursgenoteerde bedrijven blijkt nog steeds een bastion: vrouwen mogen er dan weliswaar inmiddels vaker plaatsnemen aan tafel (hoewel er nog steeds een quotum nodig is om een vertegenwoordiging van 33 procent in de rvc’s af te dwingen), maar vrijwel nooit aan het hóófd. De positie van president-commissaris is nog steeds voorbehouden aan mannen. De enige uitzondering in de Top-100 Corporate Vrouwen is Hélène Vletter-van Dort (nr. 12), president-commissaris van AMX-fonds Intertrust en van EFIC1 (een zogenoemde spac, of lege beurshuls). Daarmee zijn vrouwelijke chairs van beursfondsen nóg zeldzamer dan vrouwelijke ceo’s, want daarvan staan er tenminste nog drie op de lijst: bij de Midkap-bedrijven wordt PostNL geleid door Herna Verhagen (nr. 11), bij AEX-bedrijf DSM is Geraldine Matchett (nr. 27) co-ceo (ze moet haar positie dus wel delen) en bij Wolters Kluwer, eveneens een AEX-bedrijf, staat Nancy McKinstry (nr. 28) aan de top. Dit jaar maakt ze haar 18e jaar vol: daarmee is een van de langstzittende ceo’s in de AEX en bovendien de best verdienende wel meteen een vrouw.

>  Lees ook: Zo worden vrouwen wél voorzitter: zeven best practices

Wel vrouwen op -1
Als we een treetje lager gaan op de toezichttrap, komen we overigens wél opeens vrouwen tegen: de lijst telt 25 vicevoorzitterschappen, waaronder zeven bij beursfondsen. Zo is Corien Wortmann-Kool (nr. 3) vicevoorzitter van Aegon, Marike van Lier Lels (nr. 18) van PostNL en Pauline van der Meer Mohr (nr. 21) van DSM. Voor de hóógste stoel wordt echter toch nog vaak gekozen voor een oud-ceo, liefst van AEX-kaliber, die zijn sporen heeft verdiend en met zijn statuur als uithangbord kan fungeren. Dat werpt een barrière op voor vrouwen: zij beschikken immers (nog) minder vaak over ceo-ervaring. Tenminste niet op holdingniveau van de beursbedrijven, maar wel in de subtop. De Nederlandse werkmaatschappijen worden opvallend vaak geleid door een vrouw: zo werd Allegra van Hövell-Patrizi onlangs benoemd tot ceo van Aegon Nederland (ze was cro in het exco), is Annemarieke de Haan general manager van Unilever Benelux, oud-minister Edith Schippers president van DSM Nederland, leidt Marjan van Loon (nr. 58) Shell Nederland en heeft Philips onlangs Sylvia van Es benoemd tot president van de Nederlandse organisatie. De rvc-voorzitter van Philips Nederland is overigens ook een vrouw: oud-staatssecretaris Yvonne van Rooy.

Vitale vrouwen
Vrouwen fungeren dus bijna nooit als boegbeeld van beursgenoteerde bedrijven en moeten het doen zonder het prestige van die positie. Hun maatschappelijke invloed is echter misschien wel groter dan die van hun mannelijke collega’s. Als we verder kijken dan Beursplein 5 komen we namelijk een stuk meer voorvrouwen tegen: als voorzitter van het bestuur, de rvc of de rvt van familiebedrijven, coöperaties, in de pensioen- en verzekeringswereld, advocatuur en accountancy en bij (semi)publieke organisaties. Zo werden zes vrouwen op de lijst het afgelopen jaar ceo: Claudia Zuiderwijk (nr. 6) van GVB, het vervoerbedrijf van Amsterdam (haar rvc-voorzitter is Elfrieke van Galen, nr. 31), Bianca Tetteroo (nr. 23) van verzekeraar Achmea, Annette Mosman (nr. 44) van pensioenuitvoerder APG, Jeanine Helthuis (nr. 47) van advocatenkantoor Van Doorne (als managing director, naast managing partner Saskia Laseur), Marjan Rintel (nr. 54) van de Nederlandse Spoorwegen en Annemieke Nijhof (nr. 78) van waterkennisinstituut Deltares. Inkomensvoorziening in een vergrijzend Nederland, infrastructuur, logistiek en water: allemaal maatschappelijk relevante doelen en vitale sectoren, waarin vrouwen een sleutelpositie vervullen. Of neem energie: Manon van Beek (nr. 15) is ceo van landelijk netbeheerder TenneT, Annie Krist (nr. 39) is de baas van GasTerra en Annemarie Jorritsma (nr. 46) is rvc-voorzitter van netwerkbedrijf Alliander. Vrouwen leiden dus vaak organisaties die stevig zijn ingebed in de samenleving. En dan hebben we het nog niet eens over de 19 vrouwelijke voorzitters van raden van toezicht op de lijst, die als een spin in het web zitten van sociaal-maatschappelijk en cultureel Nederland.

Verdere opmars van de c-suite-commissaris
Vrijwel alle vrouwelijke rvc-voorzitters op de lijst zijn beroepscommissaris. Dat is ook niet zo vreemd: een voorzitterschap kost immers veel tijd en bestuurders hebben in eigen huis de handen vaak meer dan vol. De combinatie bestuurder-voorzitter bij twee verschillende grote organisaties is ook niet toegestaan, volgens de Wet bestuur en toezicht. Aangezien vrouwen vaker toezichtfuncties naast hun hoofdbaan uitoefenen, kan het dus langer duren voor vrouwelijke chairs net zo gewoon zijn als mannelijke.
Maximaal twee commissariaten naast een bestuursfunctie bij grote rechtspersonen mag wel. Bijna de helft (44) van de vrouwen in de top-100 maakt daar dankbaar gebruik van en is zowel bestuurder als commissaris. De c-suite-commissaris laat een bestendige opmars zien: twee jaar geleden betrof het aantal dubbel drukke vrouwen nog slechts een derde van de lijst, het jaar ervoor een kwart. Het hebben van een of meer commissariaten buiten de deur is natuurlijk ook gewoon een mooie manier om ergens anders in de keuken te kijken en het netwerk te verbreden. In de top-10 is GVB-ceo Zuiderwijk bijvoorbeeld ook commissaris van APG en telecomconcern KPN. Karin Bergstein (nr. 10) is niet alleen cfo van artificial intelligence-bedrijf Aidence, maar houdt ook toezicht op BNG Bank en op Van Lanschot Kempen. De andere helft van de vrouwen op de lijst is beroepscommissaris, of combineert de toezichtpositie(s) met een hoofdfunctie in de wetenschap, de advocatuur of een adviesrol.

18 nieuwe vrouwen erbij
De vernieuwing van de top-100 lijkt weer een beetje aan te trekken: 18 vrouwen zijn nieuw op de lijst, vijf meer dan vorig jaar. Misschien heeft het vrouwenquotum zijn schaduw alvast vooruit geworpen. Acht vrouwen van die nieuwe aanwas zijn 50 jaar of jonger, het merendeel is echter ouder. Bovendien is een aantal ‘nieuwe’ vrouwen terug van weggeweest: zij figureerden eerder op de lijst en maken nu een comeback door een verandering of uitbreiding van hun portefeuille. Dat geldt bijvoorbeeld voor Bergstein. De hoogste ‘echte’ nieuwe vrouw vinden we pas op nummer 32: VU-voorzitter Mirjam van Praag, die commissaris werd van De Nederlandsche Bank.
Het gebrek aan daadwerkelijke vernieuwing past bij een andere trend: de gemiddelde leeftijd van de vrouwen op de lijst is opnieuw gestegen en is nu 55,69 jaar, een all time high. De oudste vrouw is 70 (Jorritsma), de jongste 42: Karin de Jong (nr. 97, cfo van Fagron en commissaris van Neways). Ter vergelijking: tien jaar geleden lag de gemiddelde leeftijd van de top-25 (er waren toen simpelweg nog niet genoeg topvrouwen voor een top- 100) op 52,3 jaar. Een decennium terug mocht die ene vrouwelijke commissaris misschien nog wél jong en – in de ogen van haar mannelijke collega’s – onervaren zijn. Nu het feminiene smaldeel zich straks verplicht moet verbreden tot een derde van de rvc’s, proberen boards wellicht het gepercipieerde risico daarvan – zeker in coronatijd – te mitigeren door terug te vallen op steeds dezelfde ervaren vrouwen.

Shoppen in VS en Europa
Als die seniore vrouwen overboarded raken, wordt soms uitgeweken naar het buitenland, hoewel het aantal ‘importvrouwen’ dit jaar juist fors lager ligt op 9 (12 in 2020). De Amerikaanse Pamela Mars-Wright (nr. 20) is nog de enige commissaris van over de grens, de andere acht buitenlandse vrouwen zijn allemaal bestuurders: voor de cxo-rol wordt nog altijd graag in de Verenigde Staten en Europa geshopt. Zo versterkte Aegon het bestuur met de Italiaanse Elisabetta Caldera (nr. 51) als chro en benoemde ING de Kroatische Ljiljana Čortan (nr. 63) tot cro. We zien echter geen enkele vrouw uit Azië en Afrika in de top-100, net zoals we nog altijd slechts weinig vrouwen (én mannen) met een multiculturele achtergrond in de Nederlandse boardrooms zien. Het is er nog steeds hartstikke wit, op Laetitia Griffith (nr. 13) na, onder meer commissaris van ABN AMRO, TenneT (vicevoorzitter) en Gassan Diamonds. Griffith is ook twee keer voorzitter: van de rvc van de Nationale Goede Doelen Loterijen en van de rvt van het Nederlands Filmfonds. Hopelijk krijgt ze in de BV en vooral NV Nederland snel gezelschap van collega’s met een multiculturele achtergrond: als het voorzitterschap van rvc’s en rvt’s zichtbaar vervrouwelijkt én verkleurt, veranderen de rest van de boardroom en de organisatie waaraan leiding wordt gegeven waarschijnlijk ook een stuk sneller.

Dit artikel is gepubliceerd in Management Scope 06 2021.