Top-100 commissarissen editie 2019

> Eerst de volledige lijst zien? Bekijk hier de Top-100 commissarissen.

Dicht verknoopt netwerk
Op nummer 2 vinden we oud-Randstad- topman Ben Noteboom, die doorschoof naar de positie van runner-up, met zijn goedgevulde portefeuille: Vopak (voorzitter), Aegon, Ahold Delhaize en Wolters Kluwer. Hij wordt gevolgd door Ben van der Veer op nummer 3. De beide Bens staan niet alleen gebroederlijk naast elkaar in de top-3, maar treffen elkaar ook bij Aegon en sinds dit jaar eveneens bij Vopak. De top van de top vormt een klein wereldje: binnen de tien hoogste posities zijn allerlei dwarsverbanden aan te wijzen. Zo komt Ben van der Veer bij Friesland- Campina oud-Nutreco-topman Wout Dekker (nr. 7) tegen, die op zijn beurt Annet Aris (nr. 10) treft bij Randstad en Annemiek Fentener van Vlissingen (nr. 9) bij SHV. Zij was tot vorig jaar samen met Wijers commissaris bij Heineken (en is inmiddels lid van de board van Heineken Holding), net als Jean-Marc Huët (nr. 25) en Pamela Mars-Wright (nr. 32) die ook weer allebei commissaris zijn bij het SHV van Fentener van Vlissingen. Dubbeldwarsverbanden dus. Petri Hofsté (nr. 4) zit samen in de rvc van Rabobank met Jan Nooitgedagt (nr. 8). Jeroen van der Veer treft Wijers inmiddels niet meer bij ING en Het Concertgebouw (en daarvoor een paar jaar lang bij Shell), maar is nog wel voorzitter van Het Concertgebouwfonds en sinds dit jaar voorzitter van de rvc van Boskalis, een 35%-deelneming van HAL, waar Wijers commissaris is, zoals gezegd. Als iedereen elkaar kent en voortdurend tegenkomt, hoe onafhankelijk zijn individuele commissarissen dan nog in hun eigen denken en oordeelsvorming? Hoe voorkom je groupthink? En dan bedoelen we niet alleen het groepsdenken binnen één rvc in één boardroom, maar binnen het enge kringetje van topcommissarissen, die met elkaar die boardrooms bevolken. Zo’n hecht en dicht verknoopt netwerk laat weinig ruimte voor diversiteit in brede zin en voor doorstroom.

Big four verankerd in big ten
Het is dan ook niet gek dat er weinig beweging zit in de top-10. Er zijn slechts twee nieuwelingen: Nooitgedagt, die president-commissaris werd bij Post- NL, en Aris, die de al genoemde toezichtfunctie bij Randstad erbij kreeg. Daarmee heeft de top-10 een hoog adviseurs/accountantsgehalte. Zes van de tien commissarissen werkten in de beginfase van hun loopbaan in de professionele dienstverlening: Wijers (bij de Boston Consulting Group), Ben van der Veer (bij KPMG), Hofsté (eveneens bij KPMG), Nooitgedagt (bij PwC en EY), Fentener van Vlissingen (bij Ikon Bedrijfsconsulenten) en Aris (bij McKinsey).
De professionals onder de toezichthouders in de top-10 hebben als adviseur of accountant veel bedrijven van binnen gezien, wat goed van pas zal zijn gekomen in hun latere loopbaan en in hun huidige rol als commissaris. Ben van der Veer bracht zelfs zijn gehele werkzame bestaan door bij KPMG, waarvan de laatste tien jaar als bestuursvoorzitter, en maakte nooit de overstap naar een andere tak van sport binnen het bedrijfsleven. Niet zelf met de poten in de modder gestaan bij een ander bedrijf dan de eigen adviesorganisatie en toch een hand met zware commissariaten: het kan dus. Hoewel opvalt dat zijn portefeuille geen voorzitterschap bevat. Is dat bastion dan toch nog voorbehouden aan de commissaris met een traditioneel profiel: oud-ceo en vaak one-company: groot geworden bij één bedrijf? De Top-10 telt er vier: zo werkte Jeroen van der Veer decennialang bij Shell, net als Gerard Kleisterlee bij Philips, Wout Dekker bij Nutreco en Ben Noteboom bij Randstad (na een start elders). De snelste stijger van de Top-100 is oorspronkelijk overigens ook afkomstig uit adviesland: Jack de Kreij (van nr. 95 naar nr. 44), werkte eerst 17 jaar lang bij PwC, alvorens cfo te worden van Vopak, een functie die hij 15 jaar lang vervulde. Dit jaar trad hij terug en voegde hij een commissariaat bij Boskalis toe aan zijn al bestaande toezichtfuncties bij Corbion en TomTom (zie ‘De snelste stijger’). Ook een van de nieuwkomers heeft een professionele achtergrond: Roger Dassen, nr. 96, was 30 jaar lang verbonden aan Deloitte voor hij de overstap maakte chipmachinefabrikant ASML, waar hij cfo werd. Hij werd ook commissaris bij toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB, zie ‘Jonge aanwas’).

Duits en Deens
Nog even terug naar de top-10. Die telt drie vrouwen, net als vorig jaar. Alleen zijn het niet allemaal dezelfde vrouwen: Aris nam de plek in van Marike van Lier Lels, die terugtrad als commissaris van Eneco na een slepend conflict in de top van het energiebedrijf, dat zelfs werd uitgevochten voor de Ondernemingskamer. Daarbij stond de ondernemingsraad lijnrecht tegenover de commissarissen. Dat moet even slikken geweest zijn voor Van Lier Lels, die in haar toezichtloopbaan juist vaak op voordracht van de OR werd benoemd en ook in haar tijd als bestuurder bij Van Gend & Loos en Schiphol vaak op de werkvloer te vinden was. Er loopt ook nog een onderzoek naar wanbeleid, onder leiding van mr. Governance, Jaap van Manen.
Het Eneco-conflict is wél weer goed voor de positie van een andere vrouw op de lijst: Charlotte Insinger (nr. 20), die werd benoemd tot president-commissaris van Eneco om de verhitte gemoederen tot bedaren te brengen en de privatisering tot een goed einde te brengen. En nu we het toch hebben over vrouwen op de lijst: ook de hoogste nieuwe binnenkomer in de Top-100 is een vrouw: de Duitse Marion Helmes (nr. 12). Ze was tot voor kort commissaris bij NXP en voegde daar dit jaar een commissariaat bij Heineken aan toe (zie ‘De hoogste vrouwelijke nieuwkomer’). Daarmee heeft de Nederlandse brouwer geen Nederlandse vrouw meer in de rvc, na het terugtreden van Fentener van Vlissingen. De andere twee vrouwen in de raad zijn Amerikaans en Turks/Brits. Ook de hoogste nieuwe binnenkomer bij de mannen komt trouwens uit het buitenland: de Deen Nils Andersen (nr. 17) werd president-commissaris van AkzoNobel en was al non-executive bij Unilever (zie ‘De hoogste mannelijke nieuwkomer’).

De commissaris als Hans Brinker
Er zijn echter ook commissarissen uit eigen land die de lijst als nieuwkomers bestormen. Zo werd Arian Kamp (nr. 34) president-commissaris van coöperatie Agrifirm. Dat sluit mooi aan op zijn commissariaat bij Rabobank, ook een ledenorganisatie met een agrarische achtergrond. Kamp lijkt in zijn eentje dan ook een eigen categorie te vormen binnen de Top-100: die van coöperatiecommissaris. De beide toezichtfuncties vloeien weer logisch voort uit zijn hoofdfunctie als melkveehouder. Op de boerderij met 120 koeien worden ook schoolklassen ontvangen. Om te weten wat er leeft in de maatschappij en als commissaris buiten naar binnen te brengen, hoeft Kamp dus alleen maar zijn eigen erf op te stappen. Een andere nieuwkomer is Wim Kuijken (nr. 53). Hij is de opvolger van Ron Icke (nr. 91) bij het Kadaster als voorzitter van de raad van toezicht. Daarnaast is hij voorzitter van De Nederlandsche Bank en van Amsterdam UMC (het bestuurlijke fusieproduct van het AMC en VUmc). Geen toezichtposities in het bedrijfsleven dus voor Kuijken, die als oud-secretaris-generaal op verschillende departementen gepokt en gemazeld is in het openbaar bestuur. Eerder een meervoudige opdracht: bijdragen aan een gezonde huizenmarkt, vertrouwensherstel in de bancaire sector en ziekenhuizen die floreren in plaats van failleren. En dan bewaakte Kuijken tot voor kort als Deltacommissaris ook nog eens de Nederlandse dijken, als een moderne Hansje Brinker. Sonja Barendregt-Roojers, die na bijna 20 jaar PwC aan een ander leven als beroepscommissaris is begonnen, komt binnen op nr. 59 met een nieuw commissariaat bij verzekeraar ASR. Ze was al commissaris bij de Volksbank (het voormalige SNS). De bank is nu nog in handen van de staat, maar zal naar verwachting geprivatiseerd worden. Ook Aloys Kregting en Jos van Lange traden toe tot de rvc van de Volksbank en komen daarmee nieuw binnen op respectievelijk nr. 75 en nr. 90. Oud-Raboman Van Lange is inmiddels beroeps, Kregting combineert de commissarisrol met zijn hoofdfunctie: cio van AkzoNobel. Hij houdt tot 1 januari ook nog toezicht bij automatiseringsbedrijf Ordina (een functie die hij eerder neerlegt vanwege zijn commissariaat bij de Volksbank) en bij UMC Utrecht. Kregting vormt samen met de eerder genoemde Roger Dassen een stel witte raven in een gezelschap dat verder vooral uit grijze duiven bestaat. Nieuwe, jonge aanwas is in de Top-100 namelijk ver te zoeken.

> Lees ook: De belangrijkste trends in de Top-100 Commissarissen 2019

Voorzitters: ‘vlucht naar voren’
Bij de grootste stijgers op de lijst noemden we al Jack de Kreij, die zich van onderaan de lijst opwerkte tot in de top-50. Een andere grote stijger is Robert Jan van de Kraats (van nr. 52 naar nr. 27), die na 17 jaar terugtrad als cfo van Randstad. Private equity-investeerder CVC haalde hem meteen binnen om voorzitter te worden van de board of directors van het onlangs door hen overgenomen trust- en advieskantoor TMF Group en stelde ook een nieuwe ceo en cfo aan. De laatste – Han Kolff – komt eveneens van Randstad, waar hij zich bezighield met control, strategie en overnames.
Van de Kraats was al commissaris van Schiphol en kunstmestproducent OCI. Er is in zijn portefeuille ruimte voor nóg een positie en daarmee voor een hogere positie op de lijst van volgend jaar. En dan is er de ‘vlucht naar voren’ van de voorzitters: Jan Hommen (van nr. 27 naar nr. 15) schoof bij supermarktconcern Ahold Delhaize door naar de positie van president-commissaris, Tom de Swaan (van nr. 66 naar nr. 51) ging diezelfde functie bekleden bij ABN Amro. Allemaal oud-cfo’s bij de stijgers dus, en dan ook nog als president-commissaris. De functie van ceo is vaak niet weggelegd voor de financiële man of vrouw, maar een leven als chair kan kennelijk prima.

Zeventig is het nieuwe zestig
De grootste daler op de lijst is de al genoemde oud-USG-ceo Ron Icke (van nr. 39 naar nr. 91). Hij nam afscheid bij zowel het Kadaster (als voorzitter) als bij Kas Bank, bij beide na acht jaar. Een andere grote daler is oud-Shellman Rob Routs (van nr. 5 naar nr. 52): hij werd als president-commissaris van Aegon opgevolgd door de Fransman Bill Connelly. Routs is nog wel voorzitter bij DSM en vervult een drietal buitenlandse commissariaten: bij het Amerikaanse ingenieursbureau Aexom, het Deense conglomeraat Møller-Maersk en het Canadese technologie- en energieconcern Atco. Die tellen niet mee voor het Nederlandse puntensysteem, dus ze wrongen volgens de regels niet met dat oorspronkelijk dubbele voorzitterschap. Bij de afvallers springt allereerst Olga Zoutendijk in het oog (vorig jaar nr. 55), die al vóór het aflopen van haar eerste termijn aftrad als president-commissaris van ABN Amro, na kritiek op haar Angelsaksische stijl. Frans Cremers, vorig jaar nog op nr. 16, vertrok bij SBM Offshore (als voorzitter) en bij Vopak, na respectievelijk acht en 14 jaar. Zijn commissariaat bij SBM bleek geen normal ride, zoals Cremers zei te verwachten. Het was meer aan achtbaanrit, met grote omkopingszaken in onder meer Brazilië. Cremers is nu alleen nog president-commissaris bij Wolters Kluwer, een functie die hij vorig jaar is aangegaan. Met zijn 66 jaar lijkt hij echter nog te jong om zich alleen daarop te concentreren. Cremers kennende, keert hij volgend jaar gewoon weer terug in de Top-100, met een aantal nieuwe posities.
Verder traden twee oudgedienden terug: oud-Unilever-topman Antony Burgmans als rvc-voorzitter van AkzoNobel (hij is nu alleen nog commissaris bij supermarktconcern Jumbo) en oud-Vendex KBB-topman Jan Michiel Hessels, als rvc-voorzitter van baggeraar Boskalis. Hessels is 75, geen wonder dat hij zijn portefeuille leegmaakt, horen we u denken. Maar bij Boskalis gaf hij het stokje door aan Jeroen van der Veer, toch ook al 71. Een jaar jonger dan de leeftijd waarop De Swaan als president-commissaris nog de confrontatie durft aan te gaan met de muitende managers van ABN Amro. Ook Jan Hommen, de oudste commissaris in de Top-100, vond zijn 75 jaar kennelijk geen beletsel om gewoon president- commissaris bij Ahold Delhaize te worden. Voor commissarissen is 70 het nieuwe 60.

Verantwoording
De Top-100 Commissarissen is samengesteld door Timen Kraak. Voor de gehanteerde systematiek verwijzen we naar de lijst.