Analyse Top-100 Corporate Vrouwen 2019

Stoer commissariaat
Op nummer 2 staat dus de lijstaanvoerder van vorig jaar: Hofsté doorkruiste tijdens haar loopbaan de hele financiële sector (ABN Amro/RBS, DNB en APG), voor ze als beroepscommissaris in snel tempo een toezichtportefeuille in de bank- en verzekeringssector opbouwde. Maar ze houdt ook toezicht bij bodemonderzoeker Fugro en dit jaar kwam daar Pon bij. De Volkswagenimporteur doet niet alleen in auto’s, maar ook in fietsen en stoer materieel als scheepsmotoren en grondverzetmachines. Lekker tastbaar, dat is een mooi tegenwicht tegen al die financiële dienstverlening. Pon is een familiebedrijf, dát had Hofsté nog niet in portefeuille. Annemiek Fentener van Vlissingen (nr. 3) wel: ze is al jaren president-commissaris van het bedrijf van haar eigen familie, daarnaast houdt ze onder meer toezicht op Heineken.

Gatecrashing in de top-10
In de top-10 valt allereerst Jacqueline Tammenoms Bakker op (van nr. 7 naar nr. 5). Ze werd onlangs de tweede vrouwelijke commissaris bij baggeraar Boskalis voor wat meer kritische massa in de mannenraad. Omdat de bekendmaking na de peildatum kwam, is het commissariaat voor deze lijst nog niet meegeteld, anders was Tammenoms Bakker – die verder commissaris is bij onder meer Unibail-Rodamco, TomTom en CNH Industrial – op nr. 3 uitgekomen. Tammenoms Bakker is een oud-Shell-vrouw, was directeur-generaal Infrastructuur en Waterstaat (daarmee snappen we haar toezichtfuncties bij zowel TomTom als Boskalis) en is evenals Aris oud-McKinseyaan.
De meeste aandacht gaat echter uit naar Sonja Barendregt-Roojers (nr. 6), die vanuit het niets de top-10 weet te gatecrashen. De twee voorgaande jaren was die top-10 een besloten gezelschap van golden skirts: vrouwelijke beroepscommissarissen die af en toe een eindje opschikten, maar de doorstroom naar het centrum van de macht met hun zware portefeuilles blokkeerden. Nu is daar ineens Barendregt-Roojers (zie ‘Van auditpartner naar auditcommissie’). Ook hier is een achtergrond als consultant weer de basis: bijna 20 jaar bij zakelijk dienstverlener PwC ging vooraf aan haar bestaan als beroepscommissaris. Ze was al commissaris bij de Volksbank (het voormalige SNS) en voegde daar Robeco en a.s.r. aan toe. Drie financials in portefeuille dus, en Barendregt- Roojers heeft nog ruimte voor meer. Een plaatsje naar onder vinden we Charlotte Insinger (nr. 7). Zij vertrok juist als commissaris bij de Volksbank (en bij energiemaatschappij PZEM), maar ze kreeg er een even eervolle als lastige opdracht voor terug. De Ondernemingskamer benoemde haar tot president- commissaris van Eneco, na een knetterende ruzie rond de verkoop van het bedrijf. De ondernemingsraad zegde het vertrouwen op in de zittende commissarissen en wist een onderzoek naar wanbeleid af te dwingen. Marike van Lier Lels trad vervolgens terug als commissaris van Eneco. Ze viel daardoor terug van nr. 3 naar nr. 31 op de lijst, maar wist zich na de peildatum te revancheren met een nieuw commissariaat bij PostNL. Een beroeps als Van Lier Lels kan wel tegen een (stroom)stootje. Volgend jaar zal Van Lier Lels dus vast weer hoger op de lijst staan.

Ceo ziet toe op ceo
De hoogste nieuwe binnenkomer mag dan een beroepscommissaris zijn, de meeste andere nieuwe commissarissen staan met twee benen in het corporate leven. Ze combineren hun c-suite functie – ceo, cfo, coo, cro, c(h)ro – met een of twee zware commissariaten (zie ook het trendverhaal ‘De opmars van de c-suite commissaris'). Zelfs ceo’s laten af en toe even de boel de boel om elders toezicht te houden op een andere ceo. Een mooi voorbeeld daarvan is de snelste stijger op de lijst: Annie Krist (nr. 25), topvrouw van gasvermarkter Gasterra. Ze heeft ook nog tijd voor een commissariaat bij netwerkbeheerder Stedin. De één na grootste stijger is overigens Martika Jonk (nr. 51) die bij gasnetbeheerder Gasunie toezicht hield op Krist, toen deze daar nog in de raad van bestuur (rvb) zat. Ze kreeg er vorig jaar een commissariaat bij Heijmans bij (zie ‘Zo Zuidas’). Een andere ceo-commissaris is Herna Verhagen (nr. 65). De PostNL-baas gaat in het najaar toezicht houden op ING. De bank beleefde een zwaar jaar, met de witwasaffaire en de rel rond de voorgestelde en later weer ingetrokken salarisverhoging van topman Ralph Hamers. Verhagen wordt voorzitter van de remuneratiecommissie. Gezien alle beloningsperikelen kunnen we de ‘remco’ (met de nadruk op ‘rem’) gerust de zwaarste commissie binnen de rvc noemen. We zijn benieuwd of bestuurders en commissarissen van ING volgend jaar wel weer decharge krijgen van de aandeelhouders, want dit jaar stemde twee derde tegen.

Kameleontische commissaris
Sommige vrouwen bewandelen de omgekeerde route en nemen er naast hun commissariaten juist weer een bestuursfunctie bij. Zoals Caroline Princen (nr. 35), die ceo van energiebedrijf Nuts Groep werd (waar ze al eerder adviseur was), naast haar handvol commissariaten. Carla van der Weerdt-Norder (nr. 39) hield als beroepscommissaris toezicht op Triodos Bank, maar is daar nu inmiddels cro. Ze moet de interne controle bij de bank gaan versterken, nadat ook hier de witwassystemen niet op orde bleken. Ilona Haaijer (nr. 98) leek na een loopbaan bij onder meer telecommunicatiebedrijf KPN, techbedrijf Philips en chemieconcern DSM te kiezen voor een bestaan als beroepscommissaris, met een toezichtfunctie bij baggeraar Boskalis, aanvankelijk als enige vrouw tegenover zes mannen. Maar na een jaar werd Haaijer weer ceo: van kinderwagenfabrikant Bugaboo. De c-suite commissaris kan dus ook een kameleontische commissaris zijn, die zich zowel thuis voelt in bestuur als toezicht en zich gemakkelijk weet aan te passen aan en weet te switchen tussen de verschillende governancemores aan beide zijden van de tafel.

Cro-functie als breekijzer
Vrouwelijke cro’s lijken de functies tegenwoordig voor het uitkiezen te hebben, zowel in de rvb’s als rvc’s. Niet gek natuurlijk, gezien alle compliance- en cybersecurityrisico’s waarmee bedrijven worden geconfronteerd. Het is een boze wereld, waarin hackers en spionerende Chinezen voortdurend op de loer lijken te liggen. Voor vrouwen vormt de cro-functie een extra breekijzer voor toegang tot de boardroom, naast de cfo-functie en soms in combinatie daarmee. De lijst telt inmiddels vier c(f)ro’s. Zo werd Els de Groot (nr. 32) cro bij Rabobank na eerder cfo te zijn geweest bij luchthaven Schiphol. Tanja Cuppen (nr. 76) vervult dezelfde functie bij ABN Amro en Annemarie Mijer-Nienhuis (nr. 99) bij Delta Lloyd. Annette Mosman (nr. 74) combineert bij pensioenuitvoerder APG de financeen riskfunctie. De grootste integriteitsrisico’s komen echter vaak van binnenuit en gaan gepaard met cultuur en gedrag, vandaar dat ook de HR-discipline vandaag de dag rechtstreeks toegang tot de top biedt, al hebben we het dan vaak over het exco. De hoogste chro op de lijst is Carla Mahieu (nr. 12), die deze functie vervult bij Aegon. Janine Vos (nr. 52) heeft als chro bij Rabobank de handen vol aan een meerjarige reorganisatie en Judith Wiese (nr. 86) is bij DSM verantwoordelijk voor de people- component in de people planet profit- strategie van het chemiebedrijf. Opvallend is dat de c(f)ro’s geen tijd lijken te hebben voor zware commissariaten (op De Groot na, die toezicht houdt bij waterbedrijf Vitens, en Mosman, die toezichthouder is bij het KWF en het Jeroen Bosch Ziekenhuis). Kennelijk vraagt de verantwoordelijkheid voor de interne controle om eyes on the ball. De chro’s daarentegen zijn meer outgoing, misschien ook omdat ze – anders dan hun riskcollega’s – niet in de rvb zitten, maar in het exco. Mahieu bijvoorbeeld is commissaris bij bouwgroep BAM en telecombedrijf VodafoneZiggo en Vos wordt commissaris bij luchtvaartmaatschappij KLM (vanwege de peildatum is die positie nog niet meegerekend in deze lijst). En dat zijn niet de rustigste commissariaten. BAM bijvoorbeeld worstelde met het zeesluisdebacle, Vos zal bij KLM ongetwijfeld te maken krijgen met de gespannen verhouding tussen de Hollandse dochter en haar Franse moeder.

Hakken uitschoppen
Ook dit jaar zijn er weer vrouwen die terugtraden uit hun bestuursfunctie. Thessa Menssen (nr. 83) vertrok bij BAM, Susi Zijderveld (nr. 38) verliet NS voor een sabbatical en Annemiek van Melick (nr. 77) heeft aangegeven niet te willen worden herbenoemd als cfo van de Volksbank, de genationaliseerde SNS Bank. Haar vertrek in september betekent dat Van Melick de beoogde verzelfstandiging van de bank niet zal meemaken. Ze vindt het ‘tijd voor iets nieuws’, motiveerde ze haar besluit. Gelukkig houdt de Volksbank nog wel een vrouw over in het bestuur: de recentelijk benoemde coo Mirjam Verhoeven (nr. 100). Ook Merel van Vroonhoven (niet op de lijst) heeft haar vertrek aangekondigd als bestuursvoorzitter van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Collega-bestuurder Femke de Vries (niet op de lijst) stapte eerder over van de AFM naar een minder zichtbare functie als managing partner van adviesbureau @Samhoud. Het pak van bestuurder kan flink knellen en werkgeluk in de weg staan, beschreef De Vries in haar FD-column. Zijn topvrouwen eerder dan hun mannelijke evenknieën bereid om zich te bevrijden van hun knellende (mantel)pak en om de bijbehorende hakken uit te schoppen?

Tikkie terug
Een tweetal andere vrouwen op de lijst verliet de bestuursfunctie en koos ervoor om een stapje omlaag te doen binnen hetzelfde bedrijf: van raad van bestuur naar exco of een senior- managementfunctie. Dát zien we mannen in elk geval nog niet zo snel doen. Bij Rabobank werd Petra van Hoeken (nr. 44) opgevolgd door De Groot in de cro-functie en het bestuur, maar ze bleef wel verbonden aan de bank. Ook Maëlys Castella (nr. 87) deed een stap terug bij AkzoNobel. Ze was eerder rvb-lid en cfo bij de verffabrikant, inmiddels is ze terug van even weggeweest en maakt ze deel uit van het exco, als chief corporate development officer. In die functie is ze verantwoordelijk voor strategie, fusies en overnames, duurzaamheid en technologie/innovatie. Het lijkt wel een beetje alsof AkzoNobel alles wat er over was op één hoop heeft geveegd en dat in de schoot van Castella heeft geworpen, maar persoonlijk lijkt het ons eigenlijk een leukere baan dan cfo.

Dichter bij huis?
De Franse Castella versterkt het contingent buitenlandse vrouwen in de Top-100 Corporate Vrouwen, net als de Amerikaanse Stephanie Miller (nr. 84), die ceo is van Intertrust (zie ook: Intertrust-ceo Stephanie Miller: 'Wetten veranderen, maar principes niet'). Daarmee is het trustbedrijf een van de weinige ondernemingen met een vrouwelijk topduo, want Hélène Vletter-Van Dort (nr. 8) is er president- commissaris. Met 11 buitenlandse vrouwen op de lijst blijft het aantal importcommissarissen de laatste jaren redelijk constant. Afgezien dan van de Unilevers en Philipsen van deze wereld, maar die halen vaak ook de mannen van ver.

Verkleuring en verjonging
Diversiteit gaat niet alleen om gender en nationaliteit of etniciteit (de Top- 100 Corporate Vrouwen is overigens nog steeds een zéér witte lijst), maar ook om leeftijd. Daar is nog een lange weg te gaan. Een kwart van de lijst is 60 of ouder, tegenover slechts 17 veertigers. Millennials zijn al helemaal nergens te bekennen. Onder de nieuwkomers bevinden zich vijf veertigers, maar de meerderheid is vijftiger (zeven vrouwen) en twee zijn er zelfs 60 of ouder: hoogste binnenkomer Barendregt- Roojers is 62. Dat is 20 jaar ouder dan de jongste vrouw op de lijst: Hanne Buis (nr. 95) De 42-jarige is directeur van Lelystad Airport en commissaris bij Stedin (zie 'Stakeholderkampioen'). Andere ‘jonkies’ zijn de al eerder genoemde Van Melick (43 jaar), Kirsten Konst (nr. 53, groepsdirectie Rabobank, 44 jaar) en Carmen Velthuis (nr. 94, 45 jaar), cfo van het Europese Cluster bij Vodafone Group in Londen en commissaris van netbeheerder Enexis. Parallel aan vervrouwing van het bedrijfsleven wordt het dus hoog tijd voor verkleuring en verjonging. Er schijnt in Nederland – in elk geval in de financiële sector – een nijpend tekort aan commissarissen te zijn. Zo kon a.s.r geen vervanging vinden bij het vertrek van Aris uit de rvc en werd president-commissaris Kick van der Pol voor nog eens twee jaar herbenoemd tot voorzitter, omdat er geen opvolger te vinden was. Van Lanschot Kempen kon evenmin een nieuwe voorzitter vinden en benoemde daarom de Belgische Willy Duron (74 jaar) na drie termijnen voor nog eens twee jaar. Gek, toch. Er is vraag, en als je deze Top-100 Corporate Vrouwen hebt doorgenomen, of ook de Next50 voor aanstormende commissarissen, lijkt er toch ook heel wat top aanbod.

> Lees ook: De opmars van de vrouwelijke c-suite commissaris

Verantwoording: De Top-100 Corporate Vrouwen is samengesteld door Management Scope. Voor de gehanteerde systematiek verwijzen we naar de Top-100 Corporate Vrouwen. Dit artikel is gepubliceerd in Management Scope 06 2019.