Top 25 machtigste vrouwen in het Nederlandse bedrijfsleven
Gerard Kleisterlee en Ad Scheepbouwer hebben hun hielen nog niet gelicht als topman van respectievelijk Philips en KPN, of hun opvolgers gooien de beuk erin. Frans van Houten nam publiekelijk afstand van het beleid van zijn voorganger en zette de tv’s meteen op afstand en Eelco Blok trapt af met de eerste winstwaarschuwing in tien jaar en een saneringsronde waarbij duizenden mensen hun baan verliezen. Zouden vrouwelijke opvolgers dat nou ook zo hebben aangepakt? Helaas, we zullen het nooit weten, want mannen worden nog steeds meestal opgevolgd door mannen en zeker bij AEX-fondsen. Hoewel er bij KPN wel een vrouw in de Raad van Bestuur zit, Carla Smits-Nusteling (nr. 22) en twee vrouwen in de Raad van Commissarissen.
Marike van Lier Lels
Onder hen bevindt zich Marike van Lier Lels, die voor het eerst sinds 2008 de top-25 weer aanvoert. Als beroepscommissaris (sinds haar terugtreden als COO van Schiphol) heeft Van Lier Lels een mooie portefeuille toezichtposities opgebouwd: naast KPN is ze commissaris bij Reed Elsevier, TKH, USG People en Maersk Nederland. Ondernemings- raden dragen Van Lier Lels graag voor als commissaris, vanwege haar mensgerichte benadering. Die zal ze bij KPN hard nodig hebben, met de aangekondigde sanering. Van Lier Lels trad er aan in 2001, toen het telecombedrijf bijna bezweek onder de gemaakte schulden voor de UMTS-licentie en topman Paul Smits werd opgevolgd door Ad Scheepbouwer. In datzelfde jaar moest Van Lier Lels als kersverse commissaris meteen 26 keer aantreden voor een vergadering. Precies tien jaar later staan Van Lier Lels en haar medecommissarissen opnieuw voor een heet voorjaar.
Nr.2: Annemiek Fentener van Vlissingen
Op de tweede plaats vinden we de nummer 1 van de voorgaande jaren: Annemiek Fentener van Vlissingen, president-commissaris van familieconcern SHV en toezichthouder bij Heineken en De Nederlandsche Bank. Dat ze nu een stap terug moet doen, heeft te maken met haar vertrek als commissaris (vicevoorzitter) van Draka, nadat de familie haar belang in het kabelconcern verkocht aan het Italiaanse Prysmian.
New girls network
De derde positie op de lijst is voor Herna Verhagen, die meteen de grootste stijger vormt. Verhagen was al commissaris bij Nutreco en SNS Reaal, maar staat na de voorgenomen splitsing van TNT ook op de nominatie om te worden benoemd in de Raad van Bestuur van PostNL. Verhagen is jong, ambitieus en begon haar carrière in de lijn. Ze voert een nieuwe generatie vrouwelijke bestuurders en toezichthouders aan, van wie de lijst er nog een aantal telt. In de top-10 zijn dat bijvoorbeeld Else Bos (nr. 6, RvB PGGM) en Merel van Vroonhoven (nr. 8, directie NS). Twee plaatsen lager staat Marjan Oudeman (nr. 10), die als commissaris bij NS toezicht houdt op Van Vroonhoven. Op haar beurt houdt Van Vroonhoven – die onlangs werd benoemd tot commissaris van Havenbedrijf Rotterdam – weer toezicht op Thessa Menssen, CFO aldaar (nr. 12). Zo zijn er wel meer een-twee-drietjes te maken binnen de top-25. De dames kennen elkaar en vormen samen een new girls network. Oudeman trad overigens na haar vertrek van vorig jaar uit de board van Corus/ Tata Steel Europe toe tot het executive committee van Akzo Nobel, waarin ze de HR-portefeuille beheert. Ook Verhagen komt uit een HR-functie. Zeker nu zacht beoordelen en belonen de trend is, lijkt deze positie een mooie springplank te vormen voor H(igh)R-potentials. Carla Mahieu bijvoorbeeld (wereldwijd hoofd HR bij Aegon, niet op de lijst) wist deze discipline te verzilveren in een commissariaat bij BAM. Pauline van der Meer Mohr (nr. 11), voormalig hoofd HR bij ABN Amro en inmiddels bestuursvoorzitter van de Erasmus Universiteit, voegde dit jaar aan haar commissariaat bij ASML een toezichtfunctie bij DSM toe. Daarmee heeft het concern opnieuw een vrouw in de Raad, na het vertrek van Louise Gunning.
Nieuwkomers
Van der Meer Mohr is een van de nieuwkomers in de lijst. In totaal zijn dat er acht, ongeveer een derde dus. Daarbij hoort bijvoorbeeld ook Margot Scheltema (nr. 13), de oud-CFO van Shell Nederland, die na haar vertrek aan de Haagse Carel van Bylandtlaan een heel aardige portefeuille commissariaten aan het opbouwen is. Naast onder meer Schiphol komt daar binnenkort wellicht TNT Express bij, als de aandeelhouders de splitsing goedkeuren. Dan krijgt beursgenoteerd Nederland er als het goed is trouwens ook weer een vrouwelijke CEO bij: Marie-Christine Lombard (nr. 20) verruilt dan namelijk haar zetel in de oude RvB van TNT voor de toppositie bij de pakjespoot (zie ook kader). Gezelschap dus voor Wolters Kluwer-CEO Nancy Mckinstry (nr. 19). Overigens kwam er dit jaar nòg een vrouwelijke bestuurder van een AEX-fonds bij, alleen staat ze (nog) niet in de top-25: Francine Zijlstra, COO van vastgoedbedrijf Corio.
Buitenlandse vrouwen
Met slechts zes buitenlandse vrouwen – ongeveer een kwart – wordt de top-25 ook steeds meer een Nederlands onderonsje. Vorig jaar kwamen er nog negen vrouwelijke commissarissen uit het buitenland. De daling is in lijn met de algemene trend in het Nederlandse bedrijfsleven om meer commissarissen van eigen bodem te benoemen. Ook in de door mannen gedomineerde top-50 van machtigste commissarissen bijvoorbeeld, staan slechts drie buitenlanders. Verhoudingsgewijs kijken bedrijven voor een vrouwelijke commissaris nog wel steeds vaker over de grens dan voor een mannelijke, maar de mythe dat er in eigen land geen geschikte kandidaten zouden zijn, lijkt voorgoed doorbroken. Kennelijk is wat je van ver haalt niet altijd lekkerder. Bovendien is het positieve effect op de reputatie – dat voor een aantal bedrijven nog steeds een rol speelt in de benoeming van een vrouwelijke commissaris of op zijn minst als mooi meegenomen wordt beschouwd – groter bij een bekend Nederlands rolmodel dan bij een onbekende buitenlandse.
Nederlandse topvrouwen in het buitenland
Tijd dus voor een volgende doorbraak: Nederlandse vrouwen die gevraagd worden voor bestuursfuncties en toezichtposities bij buitenlandse concerns, net als hun mannelijke evenknieën. Tot nu toe komen de meeste vrouwen niet verder dan een commissariaat bij de Nederlandse dochter van een buitenlands bedrijf, zoals Marike van Lier Lels bij rederij Maersk of Irene Asscher-Vonk (nr. 7) bij Philip Morris. De buitenlandse dames zijn internationaal wel actief. Zo combineert Nancy McKinstry haar CEO-functie bij Wolters Kluwer met een commissariaat bij het Zweedse telecomconcern Ericsson en sinds kort ook bij het Finse Sanoma. Die laatste positie werd afgedwongen door een groep aandeelhouders met meer dan 10 procent van de aandelen en stemrechten. Dat zouden aandeelhouders hier in Nederland ook eens moeten doen. One share, one vote, one woman!
*Onderzoek van Kees van Veen en Floris van der Lee, beiden verboden aan het Corporate Governance Insight Center van de Rijksuniversiteit Groningen.
Voor een volledige overzicht van de top-25 machtigste vrouwen 2011 zie hier.