Onderzoek: bestuurderswisselingen 2012

De abdicatie van koningin Beatrix heeft zich vast wel in de gratie Gods mogen verheugen. Bovendien geven de Nederlandse vorstinnen al sinds jaar en dag bij leven het stokje door aan een nieuwe leider van de bv Oranje. Na één vrouwelijke gedelegeerd commissaris en drie vrouwelijke ceo’s krijgt het familiebedrijf met Willem-Alexander eindelijk weer eens een man aan het hoofd. Maar dat koningschap krijgt dan wel weer een modern tintje: het wordt immers een duobaan, samen met Máxima. Bovendien is er met Amalia alweer een vrouwelijke Oranjetelg waiting in the wings. Qua diversiteit loopt het koningshuis bepaald voorop.

In bank- en verzekeringsland is die diversiteit juist vaak nog ver te zoeken. Bij het onlangs genationaliseerde SNS Reaal werden weer gewoon twee mannen in de top benoemd. Zo keerde Gerard van Olphen, vicevoorzitter van Achmea, als ceo terug op het oude honk. Vroeger was hij er cfo: vóór de beursgang en de vrijwillige inname van gifpil Property Finance. Die rol wordt nu ingevuld door Maurice Oostendorp, die dezelfde post bij zorgverzekeraar VGZ verliet om voor de derde keer het bloed, zweet en tranen van een bank in nood te proeven: eerst bij ABN AMRO, waar hij ruim een kwart eeuw werkte, later als commissaris bij Friesland Bank en nu dus bij SNS Reaal. Oostendorp volgt cfro Ference Lamp op, die samen met de eveneens vertrokken ceo Ronald Latenstein van Voorst bijna het licht moest uitdoen bij de bankverzekeraar. Het duo probeerde nog de hulp in te roepen van een white knight: ridder Rolly van Rappard van private equity-investeerder CVC en zijn vazallen. Maar de feodale tijden zijn voorgoed voorbij: de Nederlandse staat zwaaide met de knots van onteigening en is na haar tweede nationalisatie nu zelf grootbankbezitter tegen wil en dank.

GEKONKEL
Misschien moet de staat het voormalige PTT Telecom ook maar weer terugkopen. Dan zou topman Eelco Blok niet al zijn energie hoeven steken in een claimemissie en in een gevecht op leven en dood met black knight en grootaandeelhouder Carlos Slim (what’s in a name?) die de opvolger van Ad Scheepbouwer uit het zadel wil wippen. Maar Blok heeft 2012 tenminste nog overleefd. Bij voormalig ‘zusje’ PostNL stapte ceo Harry Koorstra vorig jaar op wegens de ‘uiterst moeizame’ samenwerking met de commissarissen, die zijn reorganisatieplannen in de koelkast zetten. Hij werd opgevolgd door Herna Verhagen, waarmee we er even een derde vrouwelijke ceo van een AEX-fonds bij kregen, naast Nancy McKinstry van Wolters Kluwer en Marie-Christine Lombard van TNT Express. Héél even, want Lombard verliet een paar maanden later de derde voormalige ‘zus’ TNT Express vanwege de voorgenomen overname door UPS. Dat leidde tot groot ongenoegen bij president-commissaris Antony Burgmans, die haar publiekelijk contractbreuk en onethisch gedrag verweet. Het geschil werd dus niet met de gebruikelijke mantel der liefde bedekt: de ceo werd onbarmhartig in haar hemd gezet. En achteraf is het ook nog eens allemaal voor niets geweest: UPS heeft de deal opgeblazen, nadat Brussel dwarslag.

NIET SCHROKKEN
Bij bodemonderzoeker Fugro rommelt het ook. De onder oud-topman Gert-Jan Kramer jarenlang slapende vulkaan stoot de laatste tijd regelmatig as uit. Eerst vertrok ceo Arnold Steenbakker, nog geen jaar nadat hij Klaas Wester was opgevolgd. Het bedrijf verloor meteen bijna een kwart van zijn beurswaarde. Per kerende post werd daarom tweede man Paul van Riel tot ceo benoemd. En onlangs stapte ook supercommissaris Frans Cremers op: wéér acht procent beurswaarde verdampt. Het conflict lijkt te draaien om de aandacht voor financiële organisatie en integratie na de vele acquisities van de laatste jaren. Leerzaam voor Mark Heine, die met zijn 39 jaar de managementcases in de schoolbanken nog niet zo lang ontgroeid is. Als opvolger van Jakob Rüegg – samen met de Australiër Steve Thomson – mag hij binnenkort als rvb-lid in real life meedenken over de oplossing van de interne controlesystematiek.

Ook overnamemachine Imtech lijkt ineens vast te lopen, net nu langjarig ceo René van der Bruggen binnenkort aftreedt en wordt opgevolgd door de van VolkerWessels afkomstige Gerard van de Aast. Het bedrijf moet honderd miljoen euro afschrijven op een Pools pretpark en zag vervolgens de helft van de beurswaarde verdwijnen. Samen met zijn nieuwe financieel directeur Hans Turkesteen (de man van Marjet van Zuijlen) moet Van de Aast nu de mallemolen tot stilstand zien te brengen. Cfo Boudewijn Gerner was door het Poolse lek ineens een hasbeen en moest vervroegd vertrekken. En dan is er nog Grontmij, waar een te dure overname tot een schuldennachtmerrie leidde, waarna de top en een deel van de commissarissen opstapte. De nieuwe ceo Michiel Jaski moet nu schoon schip maken. Heren bestuurders, leer die les nou eens: niet zo schrokken, maar rustig kauwen.

GELIJK AANTAL VROUWEN

Zijn er dan geen dames die aan corporate boulimie lijden? Misschien wel, maar ze krijgen vaak niet eens de kans. Weliswaar kwamen er vijf vrouwelijke bestuurders bij, maar er vertrokken er ook weer vijf, dus dat schiet niet op. Zo was Annemieke Nijhof binnen het half jaar weg bij Grontmij, hield Carla Smits-Nusteling het begin vorig jaar gezien als cfo bij KPN en vertrok Francine Zijlstra als coo bij retailvastgoedbedrijf Corio. Gelukkig kwamen er ook vrouwen bij, zoals Stephanie Hottenhuis bij Arcadis, die van de collegebanken doorgroeide naar de top bij het ingenieursbedrijf. En twee Atlantische dames: de Canadese Linda Galipeau (raad van bestuur Randstad) en de Amerikaanse Deborah DiSanzo, als ceo Healthcare de hoogste vrouw van Philips. Overigens verruilde Thessa Menssen de ene topbaan voor de andere: de coo van Havenbedrijf Rotterdam stapte over naar bouwbedrijf BAM. Jolanda Poots-Bijlhield het juist voor gezien in de bouwsector door haar bestuurszetel bij VolkerWessels op te geven. Maar ook het verloop bij de mannen is groot: in 2012 traden er 51 bestuurders aan en 53 af. Dat negatief saldo wordt deels verklaard doordat bestuurders hun aftreden vaak al bekendmaken in 2012 en pas in 2013 worden opgevolgd. Maar het grote aantal mutaties geeft wel aan dat het spel aan de top nog steeds hard gespeeld wordt. Daarop duidt ook de korte zittingstermijn: gemiddeld zijn de bestuurders 49 als ze aantreden en pas 54 als ze weer aftreden.

VAKER NEDERLANDS
Vooral voor buitenlandse bestuurders was het goodbye of au revoir. Er kwamen er negen bij (onder wie weer geen enkele BRIC-bestuurder), maar er vertrokken er ook weer zeventien, vooral Britten en Fransen. Overigens komt andersom ook voor: zo treedt Ben Verwaayen af bij het Frans-Amerikaanse Alcatel-Lucent. Er gaan geruchten, zo meldt het FD, dat Sir Ben (ex-PTT Telecom en ex-British Telecom) Eelco Blok zou gaan adviseren. Hoe dan ook: aan de Nederlandse bestuurstafels kan weer vaker Nederlands worden gesproken. Dat geldt ook voor het bedrijf D.E Master Blenders 1753, ons eigen Douwe Egberts, verlost van Amerikaanse moeder Sara Lee. Chairman Jan Bennink haalde Michiel Herkemij bij Heineken vandaan om de koffiefabrikant weer op te stoten in de vaart der volkeren. Maar Bennink had kennelijk genoeg van het slappe bakkie dat Herkemij serveerde en combineert nu zelf tijdelijk de functie van chairman en ceo. En dat is eigenlijk weer heel Amerikaans.

Verantwoording
Het overzicht van aan- en terugtredende bestuurders en commissarissen 2012 is gebaseerd op de top-100 van grootste Nederlandse bedrijven. Startpunt is de lijst van bedrijven die 31 december 2012 zijn opgenomen in de AEX, AMX en de AScX. Deze lijst is aangevuld met een aantal in Nederland gevestigde grote bedrijven zonder beursnotering. Als criterium is gekozen voor het eigen vermogen, zoals gerapporteerd in het jaarverslag van 2011. De AEX en AMX bestaan op 31 december 2012 elk uit 25 bedrijven, de AScX uit 24 bedrijven (doordat LBi per september 2012 uit de lijst is verwijderd na overname door Publicis Group). Om aan honderd bedrijven te komen, bestaat de lijst niet-beursgenoteerde bedrijven uit 26 organisaties. Vervolgens is gekeken welke leden van de raden van bestuur en leden van de raden van commissarissen gedurende 2012 zijn vertrokken, dan wel zijn aangetreden. Hierbij is uitgegaan van officiële data van benoeming en uittreding. Peildata waren 1 januari en 31 december 2012.

Het onderzoek naar in- en uitgaande bestuurders in 2012 is gepubliceerd in Management Scope 03 2013.

Lees ook:
> Onderzoek in- en uitgaande bestuurders 2011
> Onderzoek in- en uitgaande commissarissen 2011