Analyse Top-100 Corporate Vrouwen 2022: Volop beweging in de top-10

Van driver’s seat naar achterbank
Niet alleen de nummer 1, maar de hele top-3 van de lijst is onveranderd gebleven ten opzichte van vorig jaar. Op nummer 2 vinden we Miriam van Dongen, collega- commissaris van Hofsté bij Achmea. Bijna alles in de portefeuille van Van Dongen draait om geld, want ze houdt (naast de verzekeraar en het Kadaster) ook toezicht op fintech Mollie, flitshandelaar Optiver en spac Spear Investments. Bovendien was de oud-cfo van Delta Lloyd en Achmea Zorg tot vorig jaar commissaris bij pensioenuitvoerder PGGM. Ook bij oud-Europarlementariër Corien Wortmann-Kool (nr. 3) spelen verzekeringen en pensioenen een belangrijke rol: ze werd onlangs herbenoemd voor een derde termijn (van twee jaar) bij Aegon en verruilde begin dit jaar bij ABP haar positie van bestuursvoorzitter voor die van onafhankelijk niet-uitvoerend voorzitter. Maar pas nadat het pensioenfonds besloot tot een historische koerswijziging: stoppen met beleggen in Shell en andere producenten van fossiele brandstoffen. Van de driver’s seat naar de achterbank: dat moet even wennen zijn geweest voor Wortmann-Kool. Aan de andere kant heeft ze nu weer meer tijd voor het bouwen aan haar toezichtportefeuille. Sinds vorig jaar is ze commissaris bij DSM – dat dankzij de fusie met geuren smaakstoffenfabrikant Firmenich een Zwitsers bedrijf wordt – en er lijkt de komende jaren ruimte voor nieuwe posities.

Tweefrontenoorlog
De top-3 mag dan worden bezet door een terugkerend trio, in de top-10 is wél beweging. PostNL-topvrouw Herna Verhagen – die er vorig jaar nét buiten viel – steeg van nr. 11 naar nr. 4 met haar nieuwe commissariaat bij Philips. Bijna een kwart (23 procent) van de aandeelhouders van het medisch technologiebedrijf stemde overigens tegen haar voordracht, waarschijnlijk omdat Verhagen in haar eigen bedrijf de handen momenteel meer dan vol heeft. Het post- en pakketbedrijf gaf onlangs een winstwaarschuwing af. En dan is er nog dat akkefietje bij de Belgische dochter van PostNL, waar managers – onder wie de ceo – in een cel werden gesmeten wegens vermeende mensenhandel en valsheid in geschrifte bij de onderaannemers met wie wordt samengewerkt. ‘Je staat ermee op en je gaat ermee naar bed’, zou Verhagen er op de aandeelhoudersvergadering over hebben gezegd. Hetzelfde geldt ongetwijfeld voor de board van Philips, nu de slaapapneuaffaire van een boze droom in een nachtmerrie dreigt te ontaarden. Een commissaris die thuis óók al een crisis te bezweren heeft, wordt geconfronteerd met een tweefrontenoorlog. En dan is Verhagen ook nog eens commissaris bij ING, dat fors geraakt wordt door de oorlog in Oekraïne.

Brandjes blussen
Ook het Nederlands-Zuid-Afrikaanse Prosus ondervindt de gevolgen van de oorlog. Angelien Kemna werd vorig jaar non-executive bij de techinvesteerder en steeg daarmee van nr. 25 naar nr. 6 op de lijst. Maar Kemna – die ook nog toezicht houdt op onder meer zakenbank NIBC, zuivelcoöperatie FrieslandCampina en vermogensbeheerder AXA – is wel wat gewend. Ze werd begin 2009, midden in de financiële crisis, cio bij pensioenuitvoerder APG. Die crisiservaring komt nu ongetwijfeld goed van pas. Als beroepscommissaris heeft ze bovendien de handen vrij om her en der brandjes te helpen blussen. De derde vrouw die met een grote sprong in de top-10 belandde, is Pauline van der Meer Mohr (van nr. 21 naar nr. 7). Ze is inmiddels bezig aan een tweede cyclus in haar bestaan als professioneel toezichthouder, als vervolg op een loopbaan bij Shell, TNT en ABN AMRO. Na toptoezichtfuncties bij chipmachinemaker ASML, fijnchemiebedrijf DSM en de Britse zakenbank HSBC, werd ze dit jaar commissaris bij grootgrutter Ahold Delhaize en president- commissaris van chipbedrijf ASMI. Van der Meer Mohr is ook al rvc-voorzitter bij accountant EY (waar ze eind dit jaar terugtreedt). Ze is ook voorzitter van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code, als eerste vrouw in die rol na vijf mannelijke voorgangers. En dan wordt ze per 1 januari ook nog eens commissaris bij verzekeraar NN Group (nog niet meegeteld), waarmee ze drie AEX-bedrijven in portefeuille heeft, inclusief een voorzittersrol. Die zevende positie op de lijst zou wel eens een tussenstation kunnen zijn voor een toekomstige nummer 1-positie.

Een kwart is voorzitter rvc of rvt
Lange tijd was er na het terugtreden van Olga Zoutendijk bij ABN AMRO geen vrouwelijke president-commissaris van een AEX-fonds. Nu hebben we er ineens twee: Van der Meer Mohr bij ASMI en de Amerikaanse Ann Ziegler (niet op de lijst, buitenlandse commissarissen moeten minstens twee commissariaten bij Nederlandse bedrijven hebben om in aanmerking te komen) bij informatieleverancier Wolters Kluwer. Vrouwelijke rvc-voorzitters zijn dun gezaaid, die positie is nog steeds meestal voorbehouden aan een man, zeker bij beursgenoteerde bedrijven. Bij de midkappers is Hélène Vletter-van Dort (nr. 16) president- commissaris van Intertrust (en lid van de rvc van NN Group, waar ze Van der Meer Mohr dus binnenkort op de vergaderingen zal treffen). Verder werd Marjan Trompetter (nr. 47) vorig jaar voorzitter van de rvc van Rabobank: niet-beursgenoteerd, maar wel een grootbank. Van de 100 vrouwen op de lijst vervullen er in totaal 27 – dus pakweg een op de vier – een voorzittersrol bij een raad van commissarissen of raad van toezicht. Vaak bij werkmaatschappijen, familiebedrijven, pensioenfondsen, staatsbedrijven, (semi)publieke organisaties en de goededoelensector. Vrouwelijke voorzitters opereren dus meestal in de luwte. Daar is nog een slag te maken: van de periferie naar het centrum van de macht. Juist als voorzitter kunnen vrouwen immers als rolmodel fungeren, maar ook van binnenuit de cultuur in de boardroom meer inclusief proberen te maken. Overigens vallen er soms ook weer vrouwelijke rvc-voorzitters af, zoals Louise Gunning-Schepers, die onlangs terugtrad bij Schiphol. Opvolger Jaap Winter heeft nu de chaos en stakingsdreiging bij de luchthaven op zijn bordje.

Damesduo aan de top
Op de lijst staan ook 18 ceo’s. Ze leiden opvallend vaak bedrijven met een vitale maatschappelijke functie: post- en pakketbezorging, openbaar vervoer, energie- en drinkwatervoorziening, onderwijs, zorg en pensioenuitvoering. Deze vrouwen zorgen dat het licht het doet, er water uit de kraan komt, je een bus of trein kunt pakken, naar school of een ziekenhuis kunt en een verzorgde oude dag hebt. Het GVB (het openbaarvervoerbedrijf van Amsterdam) heeft zelfs een damesduo aan de top: algemeen directeur Claudia Zuiderwijk (nr. 14) en president-commissaris Elfrieke van Galen (nr. 55), die eerder 20 jaar bij KLM werkte en vorig jaar commissaris werd bij Schiphol. Marjan Rintel (nr. 57), president- directeur van NS, heeft eveneens blauw bloed en keert anderhalf jaar na haar benoeming bij de spoorwegen terug bij de luchtvaartmaatschappij om Pieter Elbers op te volgen in de cockpit. In haar nieuwe rol heeft Rintel straks twee commissarissen van onze lijst tegenover zich: Rabobank-chro Janine Vos (nr. 38) en Marjan Oudeman (nr. 52). Oudeman was in het verleden ook twee termijnen commissaris bij NS. Weliswaar was dat vóórdat Rintel bij de spoorwegen ging werken, maar ze weet dus letterlijk en figuurlijk waar het nieuwe KLM-boegbeeld vandaan komt. Rintel zal de steun van haar commissarissen hard nodig hebben in het machtsspel met de Franse holding. Gelukkig heeft ze ook nog een anker in de board van Air France- KLM: oud-Kempen-ceo Leni Boeren (terug van weggeweest op nr. 46, met onder meer een nieuw commissariaat bij NIBC).

All American girls
De jongste ceo van de lijst is Hajir Hajji (nieuw binnen op nr. 92), ceo van Action (en commissaris van webshop Coolblue). Vitaal kunnen we het koopjespaleis niet bepaald noemen, maar met een vestiging in bijna elk dorp in Nederland en als grote werkgever is het bedrijf inmiddels wel een maatschappelijke factor van belang. Wie weet, kiest eigenaar 3i uiteindelijk voor het Damrak en kan Hajji zich voegen bij het selecte gezelschap vrouwelijke ceo’s van een beursgenoteerde onderneming. We noemden al Verhagen van midkapbedrijf PostNL. Daarnaast zijn er twee vrouwen op de lijst bestuursvoorzitter van een AEXfonds: de Britse-Frans-Zwitserse Geraldine Matchett (nr. 27) bij DSM (als co-ceo moet ze haar positie delen met Dimitri de Vreeze) en de Amerikaanse Nancy McKinstry (nr. 36) bij informatieleverancier Wolters Kluwer. Toevallig allebei buitenlandse vrouwen (McKinstry vormt bij Wolters Kluwer met Ann Ziegler zelfs een vrouwelijk topduo van all american girls).

Bijna een vijfde van de lijst is buitenlands
Zo toevallig is dat trouwens niet. Multinationals hebben vaker een buitenlandse ceo, ook als dat een man is. Daarnaast winkelen bedrijven nog steeds graag in het buitenland voor een vrouwelijke bestuurder of commissaris. Opvallend is het aantal buitenlandse vrouwen op de lijst: 18 (vorig jaar 9). Een verdubbeling dus. Je zou denken dat dat te maken heeft met het dit jaar ingevoerde vrouwenquotum en dat bedrijven vaker over de grens kijken om te voldoen aan het minimum van 33 procent vrouwen in hun rvc (voor raden van bestuur geldt het quotum niet). Maar van de 18 buitenlandse vrouwen op de lijst zijn er slechts drie (beroeps)commissaris, de anderen zijn allemaal primair bestuurder. Bij de buitenlandse nieuwkomers op de lijst zien we maar liefst acht nieuwe bestuurders in de c-suite, versus slechts twee fulltime commissarissen (hoewel het beeld enigszins vertekend kan zijn doordat alleen buitenlandse vrouwen met twee commissariaten bij Nederlandse bedrijven in aanmerking komen voor de lijst). Ook de hoogste binnenkomer op de lijst komt uit het buitenland: Sarah Russell (nr. 18). De Australische ging toezicht houden op ABN AMRO en APG (lees ook: 'Sarah Russell: Kameleontisch toezichthouder die buiten naar binnen haalt'). De op een na hoogste nieuwe vrouw is eveneens buitenlands: de Britse Sinead Gorman (nr. 40) is de Amerikaanse Jessica Uhl opgevolgd als cfo van Shell, met Londen als nieuwe standplaats, waar het hoofdkantoor van het nu Britse energieconcern is gevestigd. Het lijkt trouwens wel of headhunters en hun opdrachtgevers inmiddels verder kijken dan alleen West-Europa en Amerika. Er zetelen nu ook vrouwen uit Kroatië, Venezuela en Wit-Rusland in de Nederlandse bestuurskamers.

Glazen klip
De verversing van de Top-100 zet daarmee ook dit jaar voorzichtig door: in totaal 24 vrouwen zijn nieuw op de lijst (van wie er twee een comeback beleefden). Dat zijn er zes meer dan vorig jaar en 11 meer dan het jaar daarvoor. De wereld is na corona weer opengegaan, geldt dat misschien ook voor de transfermarkt voor bestuurders en commissarissen? Hilde Garssen (lees ook: 'Hilde Garssen: Veranderkundig inzicht en visie op beloning') is de hoogste nieuwe vrouw uit eigen land: de chief people officer van KPN werd vorig jaar commissaris bij TBI. Het bouwbedrijf benoemde dit jaar een tweede vrouw in de rvc: vastgoedveterane Karin Laglas (nr. 93). Maurine Alma komt op nr. 45 binnen: de marketingdirecteur van maaltijdbezorger Just Eat Takeaway ging vorig jaar toezicht houden op Coolblue. Wat kan er in korte tijd veel veranderen: Coolblue blies op het laatste moment de beursgang af en Just Eat Takeaway, het moederbedrijf van Thuisbezorgd.nl, kreeg het aan de stok met boze aandeelhouders wegens de ongelukkige overname van het Amerikaanse Grubhub en het verdampen van een groot deel van de beurswaarde. President-commissaris Adriaan Nühn stelde zich vlak voor de aandeelhoudersvergadering niet herkiesbaar. Wie van de vrouwen in de Top-100 durft hem op te volgen? Een mooie kans voor een vrouwelijke rvc-voorzitter bij een derde AEX-fonds, voor wie een glazen klip niet schuwt. Momenteel neemt vicevoorzitter Corinne Vigreux (nr. 50), medeoprichter en cmo van navigatiebedrijf TomTom, tijdelijk de honneurs waar. Ze is trouwens ook voorzitter van startupplatform Techleap.

Lege stoel
Terwijl de buitenlandse nieuwkomers vooral op bestuursfuncties worden benoemd, komen de Nederlandse nieuwe vrouwen juist binnen in de Top-100 omdat ze een commissariaat (erbij) kregen. Is de tijd voorbij dat Nederlandse bedrijven ook voor vrouwelijke commissarissen het liefst over de grens keken? Dat zou mooi zijn: nu nog meer vrouwelijke bestúúrders uit eigen tuin! Sowieso is het aantal vrouwen in raden van bestuur nog steeds zeer beperkt, wellicht is daar een uitbreiding van het quotum naar besturen voor nodig. Al blijkt de rvc voor een op de vier bedrijven al uitdagend genoeg. Ongeveer een kwart van de ruim 100 beursgenoteerde bedrijven in Nederland (waaronder Just Eat Takeaway, nóg een reden voor wat meer vrouwelijke stimulans) voldoet nog niet aan het quotum, zo kwam eind april naar voren uit een inventarisatie van de NRC. Bij 12 bedrijven zat er zelfs geen enkele vrouw in de rvc. Als een man wordt (her)benoemd, terwijl nog niet is voldaan aan het quotum, dreigt een ‘lege stoel’. De komende jaren zullen dus ook de diehards overstag moeten.

Meer vrouwen dan mannen in de rvc
Op nr. 28 komen we de grootste stijger tegen: oud-cro Petra van Hoeken (ze vervulde die rol bij ABN AMRO, RBS, NIBC, Rabobank en Intertrust) werd commissaris bij de Volksbank, nadat oud- APG-ceo Gerard van Olphen met een schone lei/rvc begon na een bestuurscrisis bij de bank. Van Hoeken is ook commissaris bij NWB Bank en (niet-uitvoerend) lid van de board van Nordea Bank. In die laatste rol trof ze tot voor kort hoogste nieuwe binnenkomer Sarah Russell, die 12 jaar toezicht hield op de Scandinavische bank en dat sinds kort dus doet bij ABN AMRO, waar ze lange tijd zelf werkte. Nordea heeft eerder (tevergeefs) avances richting ABN AMRO gemaakt. Ook de naam van de Volksbank komt telkens bovendrijven als het gaat om de toekomst van ABN AMRO (nog altijd voor 56,3 procent in handen van de Nederlandse staat). Grappig dus, die lijntjes tussen de commissarissen van de drie banken. De op een na grootste stijger op de lijst is Tanja Cuppen (nr. 26) de huidige cro van ABN AMRO (lees ook het recente interview met Tanja Cuppen over de toekomst van de cro). Ze werd vorig jaar commissaris bij coöperatieve zorgverzekeraar Menzis. Overigens net als Resi Becker (nr. 65), die dit jaar bovendien ceo werd van energiebedrijf Essent, na een loopbaan van 16 jaar bij PostNL, laatstelijk als lid van de executive committee. Van exco naar ceo en van post naar energie: een hele transitie (lees ook het recente interview met Resi Becker (Essent): 'Alle zekerheden zijn weggevallen'). Een derde grote stijger is Heleen Kersten. De Stibbe-partner steeg naar nr. 30 door een nieuw commissariaat bij Wolters Kluwer. Inmiddels bevat de rvc van het uitgeefconcern vier vrouwen (inclusief de chair) tegenover drie mannen. De vrouwen zijn daarmee in de meerderheid en ook de ceo is dus een vrouw. Straks wordt het nog een probleem om 30 procent mannen te halen…

Toezichtposities sparen
De vrouwen op de lijst zijn bijna allemaal ‘dubbel druk’: 42 vrouwen zijn ‘cxo’ en commissaris. De andere helft van de vrouwen op de lijst combineert de toezichtpositie(s) met een hoofdfunctie in de wetenschap, de advocatuur of een adviesrol, of is beroepscommissaris. Hoe hoger op de lijst, hoe meer professioneel toezichthouders en andersom. Beroepscommissarissen kunnen immers meer toezichtposities ‘sparen’ dan actieve bestuurders, die daarin beperkt worden door tijdsbeslag en het toegestane maximum van twee toezichtposities. En dat ‘sparen’ gaat als vanzelf, nu er een vrouwenquotum ligt en ervaren vrouwelijke commissarissen, die zich al hebben ‘bewezen’, schaars zijn en soms meer aanzoeken krijgen dan ze aankunnen, ten koste van de jonge aanwas. De golden skirts krijgen daardoor een beetje de glans van oud goud. De gemiddelde leeftijd van de vrouwen op de lijst is opnieuw gestegen: naar 55,94 jaar. Daarmee wordt de trend van de afgelopen jaren doorgezet. De oudste vrouw op de lijst is Annemarie Jorritsma (nr. 49, 72 jaar), voorzitter van de rvc van netbeheerder Alliander, de jongste is Natalia Wallenberg (nr. 95, 40 jaar), chro van supermarktconcern Ahold Delhaize.

Grijs en wit
Kijken we naar de nieuwe aanwas, dan is van die 24 nieuwelingen slechts een derde jonger dan 50. Geen enkele vrouw op de lijst mag zich nog tot de dertigers rekenen: niet bij de bestuurders en al helemaal niet bij de commissarissen. Misschien moet er een nieuw quotum komen: ‘in elke raad van commissarissen moet minimaal één persoon onder de 40 jaar zitting hebben’, net zoals de norm in de code voor pensioenfondsbesturen. Het merendeel van die besturen voldoet overigens niet aan die norm, maar wellicht is bij beursgenoteerde ondernemingen zowel de animo als de druk groter. En anders kan wellicht ook hier de dreiging van de lege stoel helpen om de gewenste verjonging te versnellen. De lijst is overigens niet alleen te grijs, maar ook te wit. Oud-politica Laetitia Griffith (nr. 8, commissaris bij ABN AMRO, TenneT en Gassan) is de enige vrouw van kleur in de top-10. Hajir Hajji heeft Marokkaanse ouders, ABN AMRO-cco Choy van der Hooft-Cheong (nr. 94) is Antilliaans. Alleen in de randen van de lijst zien we dus multiculturele achtergronden terug, als we de expat-vrouwen even buiten beschouwing laten. We zeggen het nog maar eens: de komende jaren moeten er niet alleen meer vrouwen komen in de top van het bedrijfsleven, maar moeten de Nederlandse boardrooms ook verjongen en verkleuren.

Verantwoording
De Top-100 Corporate Vrouwen is samengesteld door Timen Kraak. Voor de gehanteerde systematiek verwijzen we naar de lijst.